Οι δύο Κανόνες (Πεζός και Ιαμβικός) των Θεοφανείων (Πρωτ. Αθανάσιος Στ. Λαγουρός)

ΜΕ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ

ΣΤHN ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚH

ἐπὶ τῇ βάσει τῆς ἑρμηνείας

τοῦ ἁγ. Νικοδήμου Ἁγιορείτου

Ἐκδόσεις «ΤΗΝΟΣ»

ΑΘΗΝΑΙ 2017

[Νέα ἔκδοση]

Θεοφάνεια: «Θεὸς ἐφανερώθη ἐν σαρκί, ἐδικαιώθη ἐν Πνεύματι, ὤφθη ἀγγέλοις, ἐκηρύχθη ἐν ἔθνεσιν, ἐπιστεύθη ἐν κόσμῳ, ἀνελήφθη ἐν δόξῃ» καὶ «ἐπεφάνη γὰρ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἡ σωτήριος πᾶσιν ἀνθρώποις», ζεῖ καὶ διακηρύττει ἡ Ἐκκλησία. Φανερώθηκε ἀνάμεσα στοὺς ἀνθρώπους ὁ ἀληθινὸς Θεὸς καὶ ἡ Ἐκκλησία (τῆς Ἀνατολῆς ἀρχικῶς) ἀντέταξε αὐτὴ τὴν φανέρωση, τὴν Ἐπιφάνειά Του, στὴν ψευδοεπιφάνεια τῶν θεῶν τῆς εἰδωλολατρίας. Κατὰ φυσικὸ λόγο ἄρχισε σιγά-σιγὰ νὰ Τὴν ἑορτάζει μὲ πυρήνα τὸ Βάπτισμα τοῦ Κυρίου, ὡς πρώτης δημοσίας ἐμφανίσεως καὶ ἀναδείξεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, καθορίζοντας τὴν ἑορτὴ τῶν Θεοφανείων στὶς 6 Ἰανουαρίου εἰς ἀντικατάστασιν τῆς εἰδωλολατρικῆς ἑορτῆς τοῦ χειμερινοῦ ἡλιοστασίου (στὴν Αἴγυπτο καὶ Ἀραβία), ἤδη ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ γ´ αἰ. μ. Χ.
Ἀρχικῶς ἡ ἑορτὴ αὐτὴ “συστέγασε” τὴν ἀνάμνηση περισσοτέρων γεγονότων (γι᾽ αὐτὸ καὶ ὁ πληθυντικός: τὰ Θεοφάνεια) τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ, στὰ ὁποῖα κατ᾽ ἐξοχὴν ἐπεφάνη, φανερώθηκε ἡ θεότητά Του, ἡ θεϊκή Του δόξα.
[…]
Τώρα πλέον, μετὰ τὸ προηγηθὲν ἀτελὲς διάγραμμα, κυρίως γιὰ τὸ μυστήριο τοῦ Ἁγ. Βαπτίσματος, μποροῦμε νὰ πλησιάσουμε κάπως καλύτερα τὰ βαθειὰ νοήματα τῶν τροπαρίων τῶν δύο Κανόνων τῶν Θεοφανείων, ἰδίως δὲ τοῦ δύσληπτου ἰαμβικοῦ, καὶ νὰ παρακολουθήσουμε πῶς οἱ ἅγιοι Ὑμνογράφοι ἀναδεικνύουν ποιητικὰ καὶ θεολογικὰ τὴν ἐκπλήρωση τῶν προτυπώσεων τοῦ Βαπτίσματος, τῶν συμβολικῶν δηλαδὴ εἰκόνων καὶ ἱστορικῶν γεγονότων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, στὸ πρόσωπο τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Μποροῦμε νὰ ἀντιληφθοῦμε τί σημαίνουν τὰ λόγια τῆς ἀκροστιχίδος τοῦ ἰαμβικοῦ Κανόνος:

Σήμερον ἀχράντοιο βαλών, θεοφεγγέϊ πυρσῷ, Πνεύματος, ἐνθάπτει νάμασιν, ἀμπλακίην, Φλέξας Παμμεδέοντος ἐῢς Πάϊς· ἠπιόων δέ, Ὑμνηταῖς μελέων τῶν δε δίδωσι χάριν.

[…]
Περιττεύει φυσικὰ ἡ ἐπανάληψη ὅσων σημειώσαμε στὴν ἑρμηνευτικὴ ἀπόδοση τῶν Κανόνων τῶν Χριστουγέννων ἀφ᾽ ἑνὸς μὲν ὡς πρὸς τὴν ἐπιτακτικὴ κατηχητικὴ καὶ ποιμαντικὴ ἀνάγκη ἑρμηνείας καὶ ἐξηγήσεως τοῦ περιεχομένου τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑμνογραφίας, γεμάτης θεολογία καὶ βιβλικὴ ἱστορία, ἀφ᾽ ἑτέρου δὲ ὡς πρὸς τὴν τεκμηριωμένη ἀπόρριψη τῆς λεγομένης «μεταφράσεως (καὶ ἀντικαταστάσεως) τῶν λειτουργικῶν κειμένων». Ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἔχει διαποτίσει τὴν ὀρθόδοξη Λατρεία μας, εἶναι πολὺ ἰσχυρότερη ἀπὸ τὰ ἐμμανῆ «μηχανήματα» τῶν ἀνθρώπων!

(Πηγή: christianvivliografia.wordpress.com)