Πέμπτη 31 Μαΐου 2018

Λέει ο Φλορόφσκυ ότι η διδασκαλία τών Ορθοδόξων Πατέρων είναι... Πλατωνική;

 

Ορθοδοξία και Πλατωνισμός
Μέρος 2ο
Πώς κάποιοι «Μάρτυρες του Ιεχωβά» επιλέγουν αποσπάσματα από κείμενα Ορθόδοξων θεολόγων για να τα διαστρέφουν και να τα νοθεύουν
Του Papyrus 52
Στο Πρώτο Μέρος τού θέματός μας, αποδείξαμε πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι η Ορθόδοξη πίστη δεν έχει πάρει κανένα δάνειο από τους Πλατωνιστές, όπως ψευδώς ισχυρίζονται οι Μάρτυρες τής Σκοπιάς, αλλά αντιθέτως, αυτοί είναι που έχουν αντιγράψει πλήθος Πλατωνικών και Γνωστικών ειδωλολατρικών δογμάτων. Επειδή όμως αυτοί εμμένουν στην απάτη τους, επικαλούμενοι Θεολόγους τού ύψους τού Φλορόφσκυ, διαστρεβλώνοντας το νόημα τών λόγων του, θεωρήσαμε χρήσιμο να τους διαψεύσουμε και σε αυτή τη δεύτερη απατηλή τους μέθοδο, τής διαστροφής αποσπασμάτων από λόγους τους. Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποιήσαμε αυτούσιο βιβλίο τού Φλορόφσκυ, όπου Μάρτυρες τού Ιεχωβά, υπογράμμισαν με κόκκινο χρώμα σε συνεργάτη μας, τα χωρία στα οποία υποτίθεται ότι ο Φλορόφσκυ υποστηρίζει την άποψή τους. Και τα εξετάσαμε με βάση τα συμφραζόμενα και την ορθή ερμηνεία τών λόγων τού Φλορόφσκυ, για να δείξουμε για μια φορά ακόμα την απάτη τών Μαρτύρων τής Σκοπιάς!
Περιεχόμενα 2ου Μέρους
 

1. Εισαγωγικά
Είναι γνωστό ότι με τον τεμαχισμό φράσεων, μπορούμε να αναγκάσουμε οποιοδήποτε κείμενο να πει αυτό που εμείς επιθυμούμε. Κατ’ αυτό τον τρόπο, μπορούμε να δείξουμε πως η Βίβλος «δηλώνει» κατηγορηματικά ότι «δεν υπάρχει Θεός»! Το μόνο που έχουμε να κάνουμε, είναι να κόψουμε στο σημείο που επιθυμούμε το χωρίο:
«Είπεν άφρων εν καρδία αυτού ‘ουκ έστι Θεός’» (Ψαλμ. 13,1. 52,1).
Δυστυχώς, τόσο ανέντιμη είναι η τακτική στην οποία καταφεύγουν άνθρωποι χωρίς φραγμούς, οδηγούμενοι από το μίσος κατά τής Εκκλησίας, το οποίο σπέρνει στις ψυχές τους η αμερικάνικη εταιρεία χιλιαστών, «Σκοπιά».
Στο πρώτο μέρος του άρθρου μας, στο οποίο αποκαλύψαμε την απάτη των ΜτΙ, σχετικά με τούς ισχυρισμούς τους, ότι η θεολογία των Πατέρων για την ψυχή είναι δήθεν πλατωνική, είχαμε γράψει ότι οι οπαδοί της «Σκοπιάς», εδώ και αρκετό καιρό:
«χρησιμοποιούσαν τμήματα από βιβλία θεολόγων και τα διέστρεφαν για να δείξουν -αν είναι δυνατόν- ότι οι ορθόδοξοι θεολόγοι, συμφωνούν… με τη ‘Σκοπιά’», κάτι που «είναι από μόνο του […] εντελώς ασυνάρτητο και ανάξιο λόγου».
Τώρα λοιπόν, σε αυτό το δεύτερο μέρος του άρθρου, μας δίνεται η ευκαιρία να δείξουμε με ποιο τρόπο το έκαναν, και θα πάρουμε ως παράδειγμα τις διαστρεβλώσεις ενάντια στον γνωστό ορθόδοξο θεολόγο, τον Γεώργιο Φλορόφσκυ.
Πριν μπούμε στην ανάλυση -ένα προς ένα- των παραθεμάτων του Φλορόφσκυ που αλλοιώνουν οι οπαδοί της «Σκοπιάς», οφείλουμε να πούμε πως ο ισχυρισμός, ότι ο Φλορόφσκυ θα μπορούσε να υβρίζει τους μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας, ως θεολόγους της ειδωλολατρίας και νοθευτές του ορθοδόξου δόγματος(!), αγγίζει τα όρια της χυδαιότητας...
 
2. Θα μπορούσε ένας θεολόγος, να είναι πράγματι «ορθόδοξος» και να εκφράζει τις έννοιες που ισχυρίζεται η «Σκοπιά»;
Εμείς, πιστεύουμε ότι οι οπαδοί της «Σκοπιάς» δεν μιλάνε ελληνικά…Ίσως να συνεννοούνται μεταξύ τους σε μια άλλη γλώσσα, ή να επικοινωνούν με σήματα, νοήματα, ζωγραφιές ή παντομίμα. Πάντως, το σίγουρο είναι ότι δεν μιλάνε ελληνικά οι Έλληνες ΜτΙ…
Διότι αν μιλούσαν ελληνικά, θα μπορούσαμε στοιχειωδώς να συνεννοηθούμε, και εμείς θα γλυτώναμε τον πολύτιμο χρόνο μας, και εκείνοι δεν θα βρίσκονταν διαρκώς εκτεθειμένοι.
Μας λένε συνεχώς οι οπαδοί της εταιρείας χιλιαστών, ότι κάποιοι «ορθόδοξοι θεολόγοι» λένε πως το δόγμα της Εκκλησίας παρουσίασε δήθεν εξέλιξη ή διαφοροποίηση ή νοθεία ή αλλαγή -όπως θέλετε πείτε το-, εξαιτίας της ελληνικής φιλοσοφίας.
Όμως, αυτό δεν υπάρχει στην Ορθοδοξία. Δεν υφίσταται καν ως έννοια. Πώς λοιπόν, θα πει κάτι τέτοιο ένας θεολόγος που χαρακτηρίζεται ως «ορθόδοξος»;
Για να το καταλάβουν οι αιρετικοί, -ΑΝ το καταλάβουν- , ας χρησιμοποιήσουμε κι εμείς ένα ακραίο παράδειγμα:
Αν τους φέρουμε αποσπάσματα τοποθετημένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να βγάζουν το νόημα ότι, κάποιοι ΜτΙ διδάσκουν πως δεν πρέπει να λέμε τον Θεό… «Ιεχωβά» (ή να τον καλούμε με το τετραγράμματο όνομα), τι θα έλεγαν; Δεν θα έλεγαν ότι αυτό είναι ανόητο; Δεν θα έλεγαν ότι αυτό δεν υφίσταται καν ως έννοια στους ΜτΙ; Δεν θα έλεγαν ότι όποιος τα λέει αυτά, δεν ΜΠΟΡΕΙ να είναι ΜτΙ αλλά είναι σίγουρα ‘’αποστάτης’’ από την οργάνωση;
Πολύ ωραία.
Κατά τον ίδιο ΑΚΡΙΒΩΣ τρόπο, (λέμε στους Μάρτυρες τού Ιεχωβά), σας έχουμε πει 1.000 φορές πως ισχυρίζεστε διαρκώς κάτι χωρίς νόημα:
Λέτε ότι κάποιοι «ορθόδοξοι θεολόγοι» μιλάνε για νοθεία του δόγματος από τη φιλοσοφία μέσω των Πατέρων. Αν όμως ΠΡΑΓΜΑΤΙ το λέει αυτό ο ΟΠΟΙΟΣΔΗΠΟΤΕ, τότε κακώς ονομάζεται «ορθόδοξος» διότι είναι αιρετικός, και μάλιστα με σφραγίδα γνησιότητας! Οπότε, η «Σκοπιά» βάζει την τεμπέλα «ορθόδοξος» σε κάποιον που λέει αντι-ορθόδοξες, αιρετικές αυθαιρεσίες. Θα καταλάβετε άραγε πόσο παράλογη είναι η τακτική σας;
Δεν είναι δυνατόν να ονομάζεται κάποιος «Ορθόδοξος» και να γράφει πράγματα αντίθετα από το «Συνοδικό της Ορθοδοξίας», το οποίο μας λέει:
«Οι προφήται ως είδον, οι απόστολοι ως εδίδαξαν, η εκκλησία ως παρέλαβεν, οι διδάσκαλοι ως εδογμάτισαν […] αύτη η πίστις των αποστόλων, αύτη η πίστις των Πατέρων» (λειτουργικό βιβλίο «Τριώδιον», σελ. 157α).
Πρόκειται για μια αδιάσπαστη, αδιαπέραστη γραμμή η οποία είναι αδύνατο να νοθευτεί.

Το δόγμα που δίδαξαν οι Πατέρες, είναι αυτό που η Εκκλησία παρέλαβε από τους Προφήτες και τους Αποστόλους και από ΚΑΝΕΝΑΝ άλλον. Είναι κοινή και απόλυτα όμοια η πίστη των Αποστόλων με την πίστη των Πατέρων.
Άρα, τα δεδομένα με βάση τα οποία περιγράφεται η ορθόδοξη πίστη, δεν αφήνουν περιθώρια για «φιλοσοφικές» και «στοχαστικές» αναζητήσεις, νοθείες και επιρροές στο δόγμα.
Εξαιρετικά το διατυπώνει ο ιστορικός Σωκράτης για τους Ορθοδόξους, ότι είναι οι «φυλάσσοντες την άνωθεν και εξ αρχής εκ των αποστόλων παραδοθείσαν πίστιν, εν δε τη κατά Νικαίαν Συνόδω βεβαιωθείσαν» (‘Εκκλησιαστική Ιστορία’ 5, 6).
Ακόμα και στις μεταγενέστερες συνόδους δηλαδή, ΠΟΤΕ δεν έγινε τίποτε περισσότερο από μια απλή ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ της ίδιας αλήθειας, που εξαρχής κατέχει η Εκκλησία.
Αν λοιπόν, υπάρχει «θεολόγος», ή πατριάρχης, ή επίσκοπος, ή πρεσβύτερος, ή διάκονος, ή λαϊκός, ή πανεπιστημιακός ή… εξωγήινος που προσθέτει ή αφαιρεί το ΠΑΡΑΜΙΚΡΟ από την πίστη αυτή, τότε, είναι απλό:
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ και ΤΣΑΜΠΑ τον επικαλείστε ως ορθόδοξο. Αν πράγματι κάποιος «θεολόγος» λέει όσα η «Σκοπιά» ισχυρίζεται, τότε η εταιρεία χιλιαστών μας φέρνει έναν αιρετικό τον οποίο βαφτίζει μόνη της ως… «ορθόδοξο»!
Γι’ αυτό σας λέμε ότι με την τακτική αυτή, τον εαυτό σας προσβάλετε και όχι τον Φλορόφσκυ ή κάποιον άλλο θεολόγο.
Αλλά, και πώς είναι δυνατόν να βάζουν έναν «ορθόδοξο θεολόγο», εν προκειμένω τον Φλορόφσκυ, να λέει δήθεν, ότι οι μεγάλοι Πατέρες όπως ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, ή ο Γρηγόριος Νύσσης, ή ο Μέγας Βασίλειος «νόθευσαν» τη διδασκαλία τους με πλατωνικές θεολογίες, όταν η Εκκλησία τους κατατάσσει επίσημα και επώνυμα, στους εκφραστές και υπερασπιστές του ορθοδόξου δόγματος, δηλ. τους εντάσσει επίσημα στους «διδασκάλους που εδογμάτισαν» και συνεπώς -σύμφωνα με το «Συνοδικό»- η πίστη τους ταυτίζεται με αυτή των Αποστόλων;
Και το «Συνοδικό της Ορθοδοξίας», μας λέει επιπλέον:
«Αιωνία η μνήμη», του «Γρηγορίου [Παλαμά] του αγιωτάτου μητροπολίτου Θεσσαλονίκης», του «καθελόντος» [που καθαίρεσε] εκείνους που «τας πλατωνικάς ιδέας και τους ελληνικούς [ειδωλολατρικούς] μύθους εκείνους επεισαγαγείν επιχειρήσαντας αύθις κακώς [προσπάθησαν να εισάγουν με ύπουλο τρόπο] τη εκκλησία του Χριστού». Αιωνία η μνήμη του, που «σοφώς και γενναίως άγαν προπολεμήσαντος», υπέρ «των αληθινών και απταίστων περί θεότητος δογμάτων», «κατά τας θείας γραφάς και δη και τους θεολόγους και εξηγητάς τούτων ανακηρύξαντος, [προπολεμήσαντος=υπερασπίστηκε, τα αληθινά περί Θεού δόγματα σύμφωνα με τη Γραφή και τους εξηγητές της] Αθανάσιόν φημι και Βασίλειον, Γρηγόριον [Θεολόγο] και Ιωάννην [Χρυσόστομο] και Γρηγόριον [Νύσσης], Κύριλλόν τε προς τούτοις και Μάξιμον τον σοφόν και τον εκ Δαμασκού [Ιω. Δαμασκηνό] θεορρήμονα» (λειτουργικό βιβλίο «Τριώδιον», σελ. 163β).
Κατά συνέπεια λένε απλώς φλυαρίες χωρίς νόημα οι αιρετικοί. Στην ορθοδοξία δεν χωράει κανένας φιλόσοφος και καμία φιλοσοφική θεολογία ανάμεσα στο:
«Οι προφήται ως είδον, οι απόστολοι ως εδίδαξαν, η εκκλησία ως παρέλαβεν, οι διδάσκαλοι ως εδογμάτισαν». Και στους «διδασκάλους που εδογμάτισαν», και μάλιστα «κατά τας θείας γραφάς», ανήκουν επίσημα και αδιαμφισβήτητα οι Τρεις Ιεράρχες και οι τρεις Καππαδόκες Πατέρες!
 
3. Ο Φλορόφσκυ, γράφει ότι είναι ΑΔΥΝΑΤΗ η οποιαδήποτε επιρροή από την ειδωλολατρική θεολογία, σε Πατέρα της Εκκλησίας που διαμόρφωσε δογματικούς όρους
Μια και περί Φλορόφσκυ ο λόγος και περί δήθεν πλατωνισμού των Πατέρων, ας δούμε καταρχάς, με πόσο απόλυτο τρόπο καταδικάζει τους μάρτυρες της «Σκοπιάς» και τις ανοησίες περί πλατωνισμού των Πατέρων στο θέμα της «αθανασίας της ψυχής»:
«Ολόκληρη η Δημιουργία ‘’παρήχθη εις το είναι’’ και κρατιόταν ‘’εις το είναι’’ από τη χάρη και την ευδοκία του Θεού και μόνο, από την εξουσιαστική του βουλή. Η ύπαρξις υπήρξε πάντοτε ένα δώρο του Θεού. Από την άποψι αυτή, ακόμη κι’ η ανθρώπινη ψυχή ήταν ‘’θνητή’’ από τη φύσι της -η αθανασία της ήταν κάτι το ενδεχόμενο, εφόσον σαν δημιούργημα που ήταν κι’ αυτή κρατιόταν μόνο από τη χάρι του Θεού. Ο άγιος Ιουστίνος ωμίλησε καθαρά και μ’ ακρίβεια στο σημείο αυτό - σε αντίθεσι προς τα Πλατωνικά επιχειρήματα περί ‘’αθανασίας’’» [1]!
Σύμφωνα με τον Φλορόφσκυ λοιπόν, και σε απόλυτη συμφωνία με τους Πατέρες, η ψυχή είναι κατά φύση ΘΝΗΤΗ, και η λεγόμενη «αθανασία της ψυχής» των Πατέρων, είναι διδασκαλία ΑΝΤΙΠΛΑΤΩΝΙΚΗ!
Ας στείλουμε λοιπόν για άλλη μια φορά τα χαιρετίσματά μας στους παραχαράκτες, και ας προχωρήσουμε στο ζήτημα της αλλοίωσης του Φλορόφσκυ.
Για να δούμε τι λέει για το ορθόδοξο δόγμα ο Φλορόφσκυ:
«Το δόγμα δεν είναι καθόλου μια καινούρια Αποκάλυψη. Το δόγμα είναι μόνο μαρτυρία […] μαρτυρεί την αμετάβλητη αλήθεια, την αλήθεια που αποκαλύφθηκε και έχει διαφυλαχθεί από την αρχή. Έτσι το να μιλούμε για την ‘’ανάπτυξη του δόγματος’’ δείχνει πως βρισκόμαστε σε πλήρη παρανόηση. Τα δόγματα δεν αναπτύσσονται· είναι αμετάβλητα και απαραβίαστα, ακόμα και στην εξωτερική τους πλευρά τη λεκτική τους μορφή»[2].
Και πώς να γράφει κάτι διαφορετικό ο Φλορόφσκυ, αφού μας λέει με σαφήνεια:
«Η ‘’άγραφος παράδοσις’’ εις την λατρείαν και τα σύμβολα δεν προσθέτει πραγματικά τίποτε εις το περιεχόμενον της πίστεως της Αγ. Γραφής, αλλά μόνον καθιστά την πίστιν αυτήν περισσότερον ευκρινή»[3].
Ας μας εξηγήσουν λοιπόν οι οπαδοί της «Σκοπιάς»: πώς γίνεται, μετά από αυτές τις ΑΠΟΛΥΤΕΣ διατυπώσεις, να μας λέει ο Φλορόφσκυ ότι θα ήταν ποτέ δυνατόν, Πατέρες που ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΑΝ δογματικούς όρους, να έχουν νοθεύσει το περιεχόμενο του δόγματος με ειδωλολατρικές φιλοσοφίες και στοχασμούς;
- Πώς μπορεί να νοθευτεί το δόγμα, όταν ο ίδιος μας λέει ότι στην Εκκλησία δεν υφίσταται καν η έννοια της ανάπτυξης/εξέλιξης του δόγματος, το οποίο παραμένει αμετάβλητο και απαραβίαστο;
- Πώς είναι δυνατόν να έχει νοθευτεί κάτι, που ο ίδιος το ορίζει ως ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΗ αλήθεια η οποία έχει διαφυλαχθεί από την αρχή;
- Πώς είναι δυνατόν να ονομάζει ο Φλορόφσκυ τους Πατέρες νοθευτές του δόγματος με «δάνεια» από τη φιλοσοφία, όταν θεωρεί πως το δόγμα είναι αμετάβλητο και οι Πατέρες συνέβαλαν τα μέγιστα στη διατύπωσή του;
Διαβάστε για παράδειγμα, τι γράφει ο Φλορόφσκυ για τους δογματολόγους Πατέρες:
α) «Το ΔΟΓΜΑ περί του Αγίου Πνεύματος […] Διατυπώθηκε πλήρως στα έργα των Καππαδοκών, ιδιαίτερα του Αγ. Γρηγορίου του Θεολόγου»[4]!
β) «Οι Πατέρες του τέταρτου αιώνα, ιδιαίτερα ο Αγ. Γρηγόριος ο Νύσσης και ο Άγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος, ανέπτυξαν το ορθόδοξο ΔΟΓΜΑ της ενότητας των δύο φύσεων στη μία υπόσταση»[5].
γ) «Η Εκκλησία έδωσε στον Γρηγόριο τον τίτλο ‘’Θεολόγος της Τριάδος’’. Αυτός ό τίτλος του ταιριάζει όχι μόνο γιατί διέθεσε όλη του τη ζωή στην υπεράσπιση του ΔΟΓΜΑΤΟΣ της Τριάδος κατά των εσφαλμένων και αιρετικών διδασκαλιών, αλλά και επειδή, γι’ αυτόν, η θεώρηση της Τριάδος αποτελεί τον ύψιστο σκοπό όλης της πνευματικής ζωής»[6].
Καταλαβαίνουμε λοιπόν για ποιο λόγο μιλάμε για απάτη και παραχάραξη του Φλορόφσκυ:
Είναι ΑΔΥΝΑΤΟΝ να γράφει ότι οι Πατέρες που διατύπωσαν γλωσσικά το δόγμα, το… «νόθευσαν», και την ίδια στιγμή να λέει πως το δόγμα της Εκκλησίας παρέμεινε αναλλοίωτο και όπως παραδόθηκε ΕΞ ΑΡΧΗΣ!
Κατά συνέπεια, οποιαδήποτε φράση του Φλορόφσκυ επέλεξαν να παρερμηνεύσουν οι οπαδοί της «Σκοπιάς», μιλάει απλώς για επιρροές που, όπως και αυτές στην Καινή Διαθήκη, μένουν και σταματάνε στην ορολογία και στο εξωτερικό γλωσσικό περίβλημα, και ποτέ δεν αφορούν στο περιεχόμενο της δογματικής θεολογίας το οποίο παρέμεινε αμετάβλητο.
Όπως καταλαβαίνουμε όλοι, το άρθρο μας θα μπορούσε να τελειώσει ΕΔΩ. Η απάτη που διέπραξαν οι ΜτΙ είναι προφανής και δεδομένη.
 
4. Από τη στιγμή που ο Φλορόφσκυ, δεν αποδέχεται τις παρερμηνείες των ΜτΙ, πώς καταφέρνουν και βρίσκουν βολικές φράσεις στα κείμενά του;
Όπως θα δούμε αναλυτικά, οι επιλογές των οπαδών της «Σκοπιάς» είναι παραπειστικές, παραπλανητικές.
- Αναφέρει ο Φλορόφσκυ π.χ. ότι «ο Νεοπλατωνισμός είναι η τρίτη πηγή του Βασιλείου, ιδιαίτερα της διδασκαλίας του για το Άγιο Πνεύμα», εννοεί όμως ως προς την ΟΡΟΛΟΓΙΑ και όχι ως προς το περιεχόμενο που παραμένει βιβλικό (και θα το δούμε παρακάτω με τα λόγια του ίδιου του Φλορόφσκυ)!
- Αναφέρει π.χ. ότι «ο Βασίλειος χρησιμοποίησε το υπόμνημα του Ποσειδωνίου», δεν λέει όμως ότι του χρησίμευσε για να «δανειστεί» κάποιο… δόγμα! Και ο Απ. Παύλος άντλησε ιδέες από τη «Θαΐδα» του Μενάνδρου (‘φθείρουσιν ήθη χρηστά ομιλίαι κακαί’ Α' Κορ. 15,33), ή από στίχους του Αράτου (‘του γαρ και γένος εσμέν’ Πράξ. 17,28) και με αυτά εξέφρασε τη θεολογία του. Άλλωστε, και η επιστολή Β΄ Πέτρου αντλεί από τον Ποσειδώνιο και τους στωικούς γενικά (βλέπε παρακάτω).
- Αναφέρει π.χ. ότι «ο Γρηγόριος χρησιμοποιεί συχνά Πλατωνικούς και Νεοπλατωνικούς όρους» αλλά και ο Απόστολος Παύλος ή ο Απ. Πέτρος χρησιμοποιούν συχνά στωικούς όρους.
- Αναφέρεται π.χ. σε επιδράσεις στη σκέψη του Γρηγορίου από τον Πλάτωνα ή τον Πλωτίνο, όμως δεν εννοεί το περιεχόμενο της θεολογίας του. Ανάλογες επιρροές υπάρχουν π.χ. και στην επιστολή Β΄ Πέτρου (3,10) όπου διατυπώνεται με νέο περιεχόμενο το στωικό δόγμα της εκπυρώσεως, εκπρόσωπος του οποίου μάλιστα είναι και ο Ποσειδώνιος[7].
Οι σελίδες του Φλορόφσκυ, είναι γεμάτες με ξεκάθαρες απαντήσεις για όλα όσα επικαλούνται οι οπαδοί της «Σκοπιάς». Άλλωστε, όταν ξεκινήσαμε να απαντήσουμε σ’ αυτές τις αθλιότητες, η σκέψη μας ήταν μία και συγκεκριμένη: να βρούμε τα σημεία όπου ο Φλορόφσκυ «κλείνει το στόμα» ακόμα και αυτών των πωρωμένων αιρετικών. Δεν υπήρξε δηλ. ούτε για ένα δευτερόλεπτο στη σκέψη μας, η παραμικρή πιθανότητα να χαρακτηρίζει πράγματι πλατωνιστές τους Πατέρες ο Φλορόφσκυ. Για να σκεφτούμε κάτι τέτοιο θα έπρεπε να ήμασταν άσχετοι και με το έργο του, και με την ορθοδοξία, και με το έργο των Πατέρων, όπως -καλή ώρα- οι ΜτΙ…
Ο Φλορόφσκυ λοιπόν, (Florovsky Yuri Vasilievich, Οδησσός 1893 - Πρίνστον, ΗΠΑ 1979), ήταν ένας Ρώσος θεολόγος που έζησε στην Ευρώπη και στην Αμερική και ολοκλήρωσε τα βιβλία του σε ένα διάστημα, περίπου, από 80 έως 35 χρόνια πριν. Δεν ήταν υποχρεωμένος να έχει στο μυαλό του ότι οι οπαδοί μιας ακραίας αίρεσης θα παραχάραζαν τη σκέψη του!
Ίσα-ίσα, όσοι γνωρίζουν τους ορθόδοξους θεολόγους, ξέρουν ότι πολύ συχνά -ιδιαίτερα μερικές δεκαετίες πριν- τους άρεσε να γράφουν για τη σχέση -έστω και εξωτερική, σε επίπεδο ορολογίας και κατηγοριών- που είχαν τα κείμενα της Καινής Διαθήκης και των Πατέρων με την αρχαία σκέψη.
Αυτό το έκαναν επειδή υπήρξαν και τότε φωνές που με αφορμή έναν ψευδο-διαφωτισμό, είχαν μιμηθεί τις ακρότητες του Γίββωνα και άλλες δυτικόφερτες απόψεις, ότι ο Χριστιανισμός τάχα δεν αποδέχτηκε τον ελληνισμό.
Αυτό φυσικά είναι εντελώς ανεδαφικό, όταν γνωρίζουμε ότι η Καινή Διαθήκη απευθύνθηκε σε ελληνιστές και υιοθετήθηκε από αυτούς. Ο Παύλος μας λέει: «από τη στιγμή αυτή πηγαίνω στους εθνικούς» (Πραξ. 18,6). Πώς όμως θα τους πλησίαζε χωρίς να χρησιμοποιήσει τη γλώσσα και την ορολογία τους; Πώς θα τους έπειθε χωρίς να έρθει σε επαφή με τη σκέψη τους, χωρίς να μελετήσει τη νοοτροπία τους, χωρίς να μεταφράσει τα βιβλικά νοήματα στην ελληνική ορολογία, την οποία τελικά υιοθέτησε, εκχριστιανισμένη φυσικά;
Γι’ αυτό λοιπόν είναι εύκολο στους απατεώνες, να βρουν και στην Καινή Διαθήκη, αλλά και στους Πατέρες, διατυπώσεις που μπορούν να τις παραχαράξουν.
Όταν όμως οι ορθόδοξοι θεολόγοι συνειδητοποίησαν ότι τα κείμενά τους μπορεί να τύχουν προπαγανδιστικής εκμετάλλευσης από δυτικούς (ή φερέφωνά τους), άρχισαν να παρεμβάλουν πολύ συχνά πλέον, επεξηγηματικές διατυπώσεις.
Γιατί άραγε οι ΜτΙ δεν επέλεξαν να παραχαράξουν π.χ. τον Ιω. Ρωμανίδη ή τον Νίκο Ματσούκα; Ο Ρωμανίδης θεωρείται επίσης κορυφαίος, όπως και ο Φλορόφσκυ.
Όμως, μαζί με τον Ματσούκα και άλλους, ανήκει στους θεολόγους που έγραψαν υποψιασμένοι για την παραχάραξη αυτή. Και για το λόγο αυτό, άρχισαν να αποφεύγουν «παρεξηγήσιμες» διατυπώσεις περί φιλοσοφικών επιρροών, ή έστω, δεν τις χρησιμοποιούσαν χωρίς να επεξηγούν συνεχώς και αναλυτικά ότι πρόκειται για γλωσσικές και μορφολογικές επιρροές, ώστε να μην είναι εκμεταλλεύσιμα τα κείμενά τους από άσχετους πολυλογάδες, και παραχαράκτες.
Αυτό λοιπόν είναι όλο κι όλο το ζήτημα με τις επίτηδες διαλεγμένες φράσεις του Φλορόφσκυ, του Ζηζιούλα, του Θεοδώρου ή κάποιων άλλων ορθοδόξων θεολόγων.
 
5. Αναίρεση μία προς μία, κάθε απάτης των οπαδών της «Σκοπιάς», μέσα από τα κείμενα του ίδιου του Φλορόφσκυ
Στη συνέχεια, ακολουθούν φράσεις τού Φλορόφσκυ, τις οποίες οι Μάρτυρες τού Ιεχωβά αποκόπτουν από το συμφραζόμενό τους, και τις παρερμηνεύουν για να στηρίξουν τις απάτες τους, περί δήθεν Πλατωνστών... αγίων Πατέρων! Οι παρακάτω φράσεις, έχουν υποδειχθεί με κόκκινη υπογράμμιση από βιβλίο τού Φλορόφσκυ, από Μάρτυρες τού Ιεχωβά, και τις παραθέτουμε και τις επεξηγούμε, μία προς μία, σε αυτό μας το άρθρο:
 
Επιλογή κειμένου για εξαπάτηση από τους ΜτΙ #1 (Μ. Βασίλειος)
Κείμενο Φλορόφσκυ: «Ο Βασίλειος χρησιμοποίησε προφανώς το υπόμνημα του Ποσειδωνίου στον Τίμαιο του Πλάτωνος (το οποίο δεν επέζησε), όταν έγραφε την Ερμηνεία της Εξαημέρου» [8].
 
Απάτη των ΜτΙ που αποκαλύπτεται #1
Δυστυχώς για τους ΜτΙ, ακριβώς στην επόμενη σειρά, μας λέει ο Φλορόφσκυ πως ο Βασίλειος χρησιμοποίησε το υπόμνημα του Ποσειδωνίου, όχι φυσικά για να «πάρει» θεολογία, αλλά επειδή:
«μετέφρασε την εικονική γλώσσα της Αγίας Γραφής στη γλώσσα της Ελληνιστικής κοσμολογίας»[9]!
Σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, οφείλουμε να βοηθούμε τους ανθρώπους να κατανοήσουν το περιεχόμενο της Γραφής, ώστε τελικά να ομολογούν:
«τους ακούμε να μιλούν στις γλώσσες μας για τα θαυμαστά έργα του Θεού» (Πραξ. 2, 11).
 
Επιλογή κειμένου για εξαπάτηση από τους ΜτΙ #2 (Μ. Βασίλειος)
Κείμενο Φλορόφσκυ: «Ο Νεοπλατωνισμός είναι η τρίτη πηγή του Βασιλείου, ιδιαίτερα της διδασκαλίας του για το Άγιο Πνεύμα. Ο Πλωτίνος χρησιμοποιεί επίσης την έννοια των ‘τριών υποστάσεων’ αναπτύσσοντας τη διαλεκτική του Ενός. Αναφέρει ‘τρεις πρωταρχικές υποστάσεις’, το Εν, τον Νουν και την Ψυχή του κόσμου, που αποτελούν την ‘αρχική τριάδα’. Ο Πλωτίνος μιλά επίσης για την ‘ομοουσιότητα’ των υποστάσεων (‘ομοούσιόν έστι’), αφού καθένα από τα τρία μεταμορφώνεται διαρκώς σε άλλο και αντανακλάται μέσα σε άλλο»[10].
 
Απάτη των ΜτΙ που αποκαλύπτεται #2
Όλο το ζήτημα κινείται γύρω από τη φράση:
«Ο Νεοπλατωνισμός είναι η τρίτη πηγή του Βασιλείου, ιδιαίτερα της διδασκαλίας του για το Άγιο Πνεύμα».
Διότι στο κείμενο από εκεί και κάτω, μας λέει μόνο ποιες έννοιες χρησιμοποιεί ο Πλωτίνος, ενώ ταυτόχρονα μας περιγράφει τις τεράστιες διαφορές του νεοπλατωνισμού από την Ορθοδοξία. Αυτά που ο Πλωτίνος ονομάζει «υποστάσεις» και «ομοούσιο», σημαίνουν «διαρκή μεταμόρφωση κάθε υπόστασης σε κάτι άλλο».
Αυτές οι «μεταμορφώσεις των υποστάσεων» όμως, για τον Φλορόφσκυ είναι αντι-ορθόδοξες εφευρέσεις διότι:
«Οι ατομικές ιδιότητες των Τριών υποστάσεων είναι ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ». Ο Βασίλειος τις αμετάβλητες ιδιότητες Πατρός και Υιού τις ονομάζει με το «πατρότης» και «υιότης» και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος τις ονομάζει «αγεννησία» και «γέννησις»[11].
Δείτε πώς το κείμενο του Φλορόφσκυ δίνει με ξεκάθαρο τρόπο να καταλάβουμε ότι όσα γράφει εννοούν χρήση φιλοσοφικής ορολογίας και όχι «δάνεια» από ειδωλολατρικές θεολογίες:
«Στην Αγία Γραφή η Τριάδα περιγράφεται ως Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα»[12]. «Ο Μ. Βασίλειος εις την θεολογίαν του ήταν κατ’ εξοχήν βιβλικός. Δι’ αυτόν η Αγ. Γραφή ήταν το υπέρτατον δογματικόν κριτήριον»[13].
Και κυριολεκτικά ο Φλορόφσκυ διαλύει τους ισχυρισμούς των ΜτΙ ως εξής:
«Ο Βασίλειος δεν εμπνέονταν από ένα αφηρημένο ενδιαφέρον για τον διαλογισμό και τη μεταφυσική, αλλά η θεολογία του ΔΙΑΜΟΡΦΩΘΗΚΕ από τη ζωντανή εμπειρία και θεωρία και από την παράδοση της Εκκλησίας […] η Εκκλησία αναγνώρισε την αλήθεια της Τριάδος υπό την μορφή της ‘’μιας ουσίας’’ και των ‘’Τριών υποστάσεων’’ που αυτός διατύπωσε»[14].
Αν ΠΡΑΓΜΑΤΙ ο Νεοπλατωνισμός ήταν η ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ πηγή του Βασιλείου για τη διδασκαλία του περί Αγίου Πνεύματος, γιατί ο Φλορόφσκυ μας λέει ότι η θεολογία του ήταν Βιβλική και ταυτόχρονα Παραδοσιακή;
Και αν οι ΜτΙ διάβαζαν προσεκτικά, και όχι για να βρουν αποκομμένα από το συμφραζόμενο αποσπάσματα, που τους βοηθούν στις απάτες τους, θα έβλεπαν και πολλά ακόμη για τις πηγές της θεολογίας του Μ. Βασιλείου από τα ακόλουθα που λέει ο Φλορόφσκυ:
«Η πραγματεία του Μ. Βασιλείου Περί Αγίου Πνεύματος ήταν μία περιστατική μελέτη […] Εις την πραγματείαν του ο Μ. Βασίλειος συνεζήτει ένα συγκεκριμένον σημείον, το κρίσιμον πράγματι σημείον του ορθού τριαδικού δόγματος, την ομοτιμίαν του Αγίου Πνεύματος […] ΟΜΟΤΙΜΟΣ ήταν δια τον Μ. Βασίλειον ΤΑΥΤΟΣΗΜΟΝ με το ΟΜΟΟΥΣΙΟΣ […] Η κυρία του αναφορά [δηλ. του Βασιλείου] ήταν εις μίαν λειτουργικήν μαρτυρίαν: την δοξολογίαν ενός ωρισμένου τύπου (‘μετά του Πνεύματος’), που, όπως ήταν εις θέσιν να αποδείξη, εχρησιμοποιείτο ευρύτατα εις τας Εκκλησίας. Βεβαίως η φράσις δεν υπηρχεν εις την Αγ. Γραφήν. Εμαρτυρείτο μόνον εις την παράδοσιν […] Εις αυτήν ακριβώς την περίπτωσιν επεδίωξε να αποδείξη το νόμιμον μιας προσφυγής εις την Παράδοσιν. Ήθελε να αποδείξη ότι η ομοτιμία του Πνεύματος, δηλαδή η θεότης του, ήταν ΠΑΝΤΟΤΕ πιστευτή εις την Εκκλησίαν και απετέλει μέρος της βαπτισματικής ομολογίας της πίστεως»[15].
Ποια ήταν λοιπόν η πηγή της ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ του Βασιλείου περί Αγίου Πνεύματος;
Μα φυσικά, η «ΠΑΝΤΟΤΕ πιστευτή» από την Εκκλησία, θεότητα του Αγίου Πνεύματος. Αυτό σημαίνει ότι αναφερόμαστε σε πίστη Προφητική, Αποστολική και Βιβλική. Και εφόσον η ομοουσιότητα του Αγίου Πνεύματος αποτελεί δόγμα, για τον Φλορόφσκυ είναι κάτι το ΕΞ ΑΡΧΗΣ ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΟ και ανεπηρέαστο.
Κατά συνέπεια, με τη φράση «ο Νεοπλατωνισμός είναι η τρίτη πηγή του Βασιλείου», ο Φλορόφσκυ εννοεί ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ορολογία, διότι όπως ξεκάθαρα μας λέει πάλι ο Φλορόφσκυ:
«Ο Βασίλειος […] Ενδιαφέρονταν για τη φιλοσοφία ΜΟΝΟ ως πηγή για λογικές κατασκευές και λογικά συστήματα με τα οποία θα μπορούσε να εκφράσει καθαρά και να υπερασπισθεί τις αλήθειες της πίστεως, και να απορρίψει ή να προλάβει ασαφείς ή σφαλερές ερμηνείες»[16].
Ας αποχαιρετίσουμε για δεύτερη φορά τους ΜτΙ, και πάμε στην τρίτη παραχάραξη.
 
Επιλογή κειμένου για εξαπάτηση από τους ΜτΙ #3 (Γρηγόριος Θεολόγος)
Κείμενο Φλορόφσκυ: «Ο Γρηγόριος χρησιμοποιεί συχνά Πλατωνικούς και Νεοπλατωνικούς όρους»[17].
Και:
Κείμενο Φλορόφσκυ: «Η χρήση των Πλατωνικών συγκρίσεων και λεκτικών εικονισμών είχαν από καιρό καθιερωθεί από την πρακτική της Σχολής της Αλεξανδρείας […] Ο Γρηγόριος […] Στην εφαρμογή και ερμηνεία που κάνει της Αγίας Γραφής ακολουθεί την Αλεξανδρινή Ερμηνευτική παράδοση, η οποία επικρατούσε πάντα στην πατερική διδασκαλία για τη γνώση του Θεού»[18].
 
Απάτη των ΜτΙ που αποκαλύπτεται #3
Πριν μιλήσουμε για το θέμα της φιλοσοφικής ορολογίας, μεγάλη σημασία έχει να δούμε όχι μόνο όσα γράφει ο Φλορόφσκυ, αλλά και όσα λέει ο ΙΔΙΟΣ ο Γρηγόριος, και τον ΑΠΟΛΥΤΟ τρόπο με τον οποίο ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΙ ολόκληρο το θεολογικό σύστημα της ειδωλολατρίας:
«Βάλλε μοι Πυθαγόρου την σιωπήν, και τους κυάμους τους Ορφικούς και την περί το αυτός έφα, καινοτέραν αλαζονείαν. Βάλλε μοι Πλάτωνος τας ιδέας και τας μετενσωματώσεις, και περιόδους των ημετέρων ψυχών, και τας αναμνήσεις και τους ου καλούς δια των καλών σωμάτων επί ψυχήν έρωτας. Επικούρου την αθεΐαν και τας ατόμους και την αφιλόσοφον ηδονήν. Αριστοτέλους την μικρολόγον Πρόνοιαν, και το έντεχνον, και τους θνητούς περί ψυχής λόγους, και το ανθρωπικόν των δογμάτων της Στοάς την οφρύν, των Κυνών το λίχνον τε και αγοραίον. Βάλλε μοι το κενόν, το πλήρες των ληρημάτων, ΟΣΑ ΠΕΡΙ ΘΕΩΝ ή θυσιών, περί ειδώλων, περί δαιμόνων αγαθοποιών τε και κακοποιών, όσα περί μαντείας, θεαγωγίας, ψυχαγωγίας, άστρων δυνάμεως, ΤΕΡΑΤΕΥΟΝΤΑΙ» (Γρηγορίου Θεολόγου, «Θεολογικός πρώτος», PG 36,24).
Άρα λοιπόν, ο Γρηγόριος μας δηλώνει ξεκάθαρα ότι όσα λένε οι μεγαλύτεροι και σπουδαιότεροι των φιλοσόφων «περί θεών» αποτελούν ΤΕΡΑΤΟΛΟΓΙΕΣ και ληρήματα (=ανοησίες, φλυαρίες)!
Είναι τραγικό και να το σκεφτεί κάποιος ως επιχείρημα, ότι ο Γρηγόριος θα «δανειζόταν» μια θεολογία που την ονομάζει ανοησία και τερατολογία!
Άρα, ο Γρηγόριος χρησιμοποιεί απλώς ορολογία φιλοσοφική, όπως και ο Απ. Παύλος χρησιμοποιεί ορολογία στωική, ή ο Απ. Πέτρος χρησιμοποιεί περιγραφές από τη στωική θεολογία. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μέσα στην Καινή Διαθήκη υπάρχει οποιοδήποτε δάνειο από τη στωική θεολογία και το ίδιο ισχύει για τον Γρηγόριο όπως μας λέει ο Φλορόφσκυ:
«Χρησιμοποιώντας την εικονική γλώσσα των Ελλήνων φιλοσόφων στα θεολογικά του κείμενα, ο Γρηγόριος μιλά ΑΠΛΩΣ στη γλώσσα της εποχής του. Στην ουσία, όμως, οι ιδέες του ΔΕΝ ΣΥΜΠΙΠΤΟΥΝ με τις ιδέες εκείνων»[19] .
Πράγματι, ο Φλορόφσκυ διαλύει μόνος του τις «παρεξηγήσεις» των ΜτΙ.
Μπορεί να υπάρχει πλατωνική ή νεοπλατωνική ορολογία στις εκφράσεις του Γρηγορίου, όμως δεν υπάρχει ταύτιση ιδεών. Σύμφωνα με τον Φλορόφσκυ, ο Γρηγόριος, μιλά απλώς τη γλώσσα της εποχής του!
Όπως σημειώνει αλλού ο Φλορόφσκυ:
«Ο Γρηγόριος χρησιμοποιεί πλατωνικές λεκτικές εικόνες και, ΣΑΝ τους Πλατωνικούς, τονίζει τη φθαρτική επίδραση των αισθήσεων και γενικά του σώματος. Οπωσδήποτε, η ιδέα που εκφράζει με ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ δεν είναι αυτή καθαυτή Πλατωνική. Κατά τον Γρηγόριο, ‘’ομοίωσις’’ προς τον Θεό επιτυγχάνεται πρωτίστως δια των μυστηρίων»[20].
Τα παραδείγματα του Απ. Παύλου, του Απ. Πέτρου, του ευαγγελιστή Ιωάννη κ.λπ., είναι επαρκή για να μας αποδείξουν ότι κάθε αναφορά σε χρήση ορολογίας ή «λεκτικών εικονισμών», δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση αυτούσια υιοθέτηση ειδωλολατρικής θεολογίας.
Ο Φλορόφσκυ, που επικαλούνται οι ΜτΙ δεν αποδέχεται τίποτε άλλο για τον Γρηγόριο, πέρα από μια αναγνώριση της «χρησιμότητας της Πλατωνικής και Νεοπλατωνικής ΟΡΟΛΟΓΙΑΣ για την προσέγγιση των αληθειών της Αγίας Γραφής»[21].
Πρόκειται για μια «ορολογία» που «θα μπορούσε να είναι χρήσιμη» και για το λόγο ότι ο Γρηγόριος, έπρεπε «να αντικρούσει αποτελεσματικά ορισμένες αιρετικές ομάδες των οποίων οι διδασκαλίες στηρίζονταν στην κοσμική φιλοσοφία»[22].
Σε κάθε περίπτωση, «ο Γρηγόριος προσπαθούσε να εκθέσει τη φιλοσοφία του σύμφωνα με το δόγμα, και όχι ως ένα ανεξάρτητο σύστημα· ακολουθώντας το παράδειγμα των ‘’αλιέων’’ (των Αποστόλων), όχι του Αριστοτέλους· κατά πνευματικόν τρόπο, και όχι με σοφίσματα· και κατά τους κανόνες της Εκκλησίας, όχι κατά τους κανόνες της αγοράς»[23].
 
Επιλογή κειμένου για εξαπάτηση από τους ΜτΙ #4 (Γρηγόριος Θεολόγος)
Κείμενο Φλορόφσκυ: «Μερικοί φιλόσοφοι κατάφεραν να προσεγγίσουν τις αλήθειες που υπάρχουν στην Αγία Γραφή»[24].
 
Απάτη των ΜτΙ που αποκαλύπτεται #4
Αυτή η φράση, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια παραπομπή στη Βίβλο. Δυστυχώς, οι ΜτΙ υπογραμμίζουν τη φράση και ουσιαστικά κατακρίνουν τον Απόστολο Παύλο που λέει:
«Τα άλλα έθνη, που δε γνωρίζουν το νόμο, πολλές φορές κάνουν από μόνοι τους αυτό που απαιτεί ο νόμος […] Η διαγωγή τους φανερώνει πως οι εντολές του νόμου είναι γραμμένες στις καρδιές τους» (Ρωμ. 2,14-15).
Και όπως λέει πάλι ο Παύλος, απευθυνόμενος στους ειδωλολάτρες των Λύστρων της Λυκαονίας, ο ζωντανός Θεός, «δεν άφησε αφανέρωτο τον εαυτό του» (Πραξ. 14,17).
Άρα, γιατί να είναι «παράξενο» που «μερικοί φιλόσοφοι κατάφεραν να προσεγγίσουν τις αλήθειες που υπάρχουν στην Αγία Γραφή»;
 
Επιλογή κειμένου για εξαπάτηση από τους ΜτΙ #5 (Γρηγόριος Θεολόγος)
Κείμενο Φλορόφσκυ: «Ο Γρηγόριος είχε διαβάσει τον Πλάτωνα και ίσως και τον Πλωτίνο. Γνώριζε επίσης ότι οι Χριστιανοί διδάσκαλοι Κλήμης και Ωριγένης είχαν πάρει ένα μέρος της διδασκαλίας τους από τον Πλάτωνα»[25].
 
Απάτη των ΜτΙ που αποκαλύπτεται #5
Ξεκινάμε με την φράση:
«Ο Γρηγόριος είχε διαβάσει τον Πλάτωνα και ίσως και τον Πλωτίνο».
Συγγνώμη…
Κι εμείς έχουμε διαβάσει τα περιοδικά «Σκοπιά» και «Ξύπνα» για να ξέρουμε τι γράφουν! Τι σημαίνει αυτό; Ότι υιοθετούμε τις «θεολογικές» θέσεις της… «Σκοπιάς»; Θέλουν να μας αποτρελάνουν οι ΜτΙ;
Επόμενη φράση:
«Ο Γρηγόριος […] Γνώριζε επίσης ότι οι Χριστιανοί διδάσκαλοι Κλήμης και Ωριγένης είχαν πάρει ένα μέρος της διδασκαλίας τους από τον Πλάτωνα».
Κι εμείς γνωρίζουμε ότι η «Σκοπιά» εκπροσωπεί μια αίρεση. Η επιλογή αυτής της φράσης από τους ΜτΙ δεν βγάζει κάποιο νόημα.
Αν θέλουν να κάνουν οποιουσδήποτε συσχετισμούς ανάμεσα στον Ωριγένη και τον Γρηγόριο, θυμίζουμε στους ΜτΙ το σπουδαιότερο:
Όλες οι παρεκκλίνουσες διδασκαλίες του Ωριγένη, καταδικάστηκαν με τον πιο απόλυτο τρόπο από την Ε΄ Οικουμενική Σύνοδο (Κων/πολη 553) με τους 25, συνολικά, αναθεματισμούς κατά των αιρετικών του δοξασιών[26]
Αντιθέτως, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, όχι μόνο αναγνωρίζεται στο «Συνοδικό της Ορθοδοξίας» ως διαμορφωτής του ορθοδόξου δόγματος «κατά τας γραφάς», αλλά επιπλέον, όπως ήδη γράψαμε, ο Φλορόφσκυ αναφέρει πως «η Εκκλησία έδωσε στον Γρηγόριο τον τίτλο ‘’Θεολόγος της Τριάδος’’»[27].
Κάθε σύγκριση όχι μόνο είναι περιττή, αλλά αγγίζει και τα όρια της φαιδρότητας.
 
Επιλογή κειμένου για εξαπάτηση από τους ΜτΙ #6 (Γρηγόριος Θεολόγος)
Κείμενο Φλορόφσκυ: «Οι ιδέες του Γρηγορίου δείχνουν επίσης την επίδραση του Ελληνισμού, και μπορούν να συγκριθούν με τις ιδέες των Στωικών και των Πλατωνικών. Ιδιαίτερα μοιάζουν με τις ιδέες του Πλωτίνου […] Ο άνθρωπος λαχταρά να έχει καθαρή συνείδηση. Για να το πετύχει αυτό, είναι ανάγκη να αρνηθεί το σώμα […] Και ο Πλωτίνος προτρέπει τον άνθρωπο προς τη σιωπή και την απομόνωση, στην αναχώρηση και την ησυχία. Όπως ο Πλάτων έτσι κι αυτός θεωρεί τη φιλοσοφία ως άσκηση και προετοιμασία για το θάνατο. Ο Γρηγόριος συχνά παραφράζει, και μια φορά ακριβώς παραθέτει το γνωμικό από τον Φαίδωνα του Πλάτωνος, κατά το οποίο ‘το έργο του φιλοσόφου είναι να ελευθερώσει την ψυχή από το σώμα’. Αληθινή ζωή, γι’ αυτόν, είναι η οδός του ‘θνήσκειν’, γιατί σ’ αυτόν τον κόσμο είναι αδύνατο να μοιάσεις πλήρως με τον Θεό η να κοινωνήσεις πλήρως μαζί Του […] Ο Γρηγόριος συχνά πλησιάζει τον Πλάτωνα ονομάζοντας το σώμα φυλακή. Φαίνεται ότι ο Γρηγόριος ενσωματώνει συνειδητά πολλά στοιχεία του Πλατωνισμού μέσα στη φιλοσοφία του. Δεν βλέπει τίποτε το εκπληκτικό η παραπλανητικό στο γεγονός ότι οι Έλληνες φιλόσοφοι μπόρεσαν να αναπτύξουν την τεχνική της ασκητικής ζωής ή ότι ήταν ενήμεροι για τις φυσικές μεθόδους σκέψεως και τους φυσικούς νόμους της ψυχής»[28].
 
Απάτη των ΜτΙ που αποκαλύπτεται #6
Έχουμε επαναλάβει τόσες φορές: όπως κι αν το περιγράφει ο Φλορόφσκυ, όποια έκφραση κι αν χρησιμοποιεί για τη χρήση φιλοσοφικών εργαλείων («επίδραση», «χρησιμοποιεί», «μοιάζει», «θυμίζει», «επιρροή», «ακολουθεί», «αντλεί» κ.λπ. κ.λπ.) ΠΑΝΤΑ αναφέρεται σε χρήση ορολογίας και εκφραστικών μέσων και ΠΟΤΕ σε αυτούσια ειδωλολατρικά, θεολογικά «δάνεια».
Αυτό, μας το λέει ο ίδιος ο Φλορόφσκυ:
«Ο Γρηγόριος […] στράφηκε προς την Ελληνιστική ΟΡΟΛΟΓΙΑ και στον Ελληνιστικό εικονικό ΤΡΟΠΟ ΕΚΦΡΑΣΕΩΣ για να μεταδώσει τη διδασκαλία της Αγίας Γραφής»[29].
Πράγματι, η απατηλή συμπεριφορά των ΜτΙ τους έχει κάνει να ξεχάσουν ότι πολλές από τις επισημάνσεις τους που τις θεωρούν ειδωλολατρικές, αφορούν νοήματα κατεξοχήν βιβλικά.
Λέει ο Γρηγόριος: «Αληθινή ζωή…είναι η οδός του ‘θνήσκειν’».
Λέει ο Παύλος: «Το να ζω σημαίνει ζωή με το Χριστό […] επιθυμώ να φύγω απ’ αυτόν τον κόσμο και να είμαι μαζί με το Χριστό» (Φιλιπ. 1,21-23).
 
Λέει ο Γρηγόριος: «Γιατί σ’ αυτόν τον κόσμο είναι αδύνατο […] να κοινωνήσεις πλήρως» με τον Θεό.
Λέει ο Παύλος: «Όσο ζούμε σ’ αυτό το σώμα είμαστε μακριά από τον Κύριο» (Β΄ Κορ. 5,6).
 
Λέει ο Γρηγόριος: «γιατί σ’ αυτόν τον κόσμο είναι αδύνατο να μοιάσεις πλήρως με τον Θεό».
Λέει ο Παύλος: «τώρα είμαστε όμοιοι με τον άνθρωπο που πλάστηκε από γη, αργότερα θα μοιάσουμε μ’ εκείνον που ήρθε από τον ουρανό» (Α΄ Κορ. 15,49).
 
Λέει ο Γρηγόριος: «Ο άνθρωπος λαχταρά να έχει καθαρή συνείδηση».
Λέει ο Παύλος: «Εγώ προσπαθώ να έχω πάντοτε καθαρή συνείδηση» (Πραξ. 24,16).
 
Λέει ο Φλορόφσκυ για τον Γρηγόριο: «Για να το πετύχει αυτό [δηλ. να έχει καθαρή συνείδηση ο άνθρωπος], είναι ανάγκη να αρνηθεί το σώμα».
Η φράση αυτή -αν διάβαζαν μια σειρά παρακάτω οι ΜτΙ θα το έβλεπαν- δεν εννοεί φυσικά τις πλατωνικές δοξασίες περί «κακού» σώματος ή «κακής» ύλης, αλλά αναφέρεται στην ανάγκη του ανθρώπου «να ‘στραφεί’ προς τα έσω»[30] προς την ψυχή, η αμαρτία της οποίας επηρεάζει και το σώμα:
«Το σώμα είναι νεκρό χωρίς την ψυχή» (Ιακ. 2,26), «αν… νεκρώνετε τις αμαρτωλές επιθυμίες σας…θα ζήσετε» (Ρωμ. 8,13).
 
Και βεβαίως, αν θέλαμε να χαρακτηρίσουμε και τον Απ. Παύλο «πλατωνιστή», υπάρχουν πολλά σχετικά εδάφια να επιλέξουμε:
«με σκληρές ασκήσεις ταλαιπωρώ το σώμα μου και το υποδουλώνω» (Α΄ Κορ. 9,27).
«και προτιμάμε να βγούμε απ’ αυτό το σώμα και να πάμε κοντά στον Κύριο» (Β΄ Κορ. 5,8).
 «να φύγω απ’ αυτόν τον κόσμο και να είμαι μαζί με το Χριστό…είναι το καλύτερο απ’ όλα» (Φιλιπ. 1,23).
 
Όλες αυτές οι αναφορές στην Αγία Γραφή είναι αναγκαίες για να μας δείξουν πόσο κοντά κινείται ο Γρηγόριος στη σκέψη του Παύλου.
Κατά τα άλλα, οι ΜτΙ επέλεξαν το κείμενο του Φλορόφσκυ, προφανώς για τις αναφορές που περιέχει στην αντίληψη περί του σώματος. Όμως τα δεδομένα δεν τους δικαιώνουν.
Είπαμε και στο πρώτο μέρος του άρθρου μας ότι ένα από τα βασικότερα αξιώματα της πλατωνικής φιλοσοφίας, είναι το «Θεός ανθρώπω ου μείγνυται» το οποίο γράφει ο Πλάτωνας στο «Συμπόσιο» (203a). Κατά συνέπεια, ο Γρηγόριος στο θέμα αυτό είναι σαφώς αντιπλατωνιστής καθώς γράφει με έμφαση:
«Ο του Θεού Λόγος […] μεταλαμβάνει της εμής σαρκός ίνα και την εικόνα σώσει και την σάρκα αθανατίση» (PG 36,636).
Τα πατερικά κείμενα δεν είναι κομπολόι να τα προσπερνάμε. Αν ο Γρηγόριος αντιλαμβάνεται την ενσάρκωση του Χριστού σε όλο της το μεγαλείο, τότε είναι προφανές ότι σε όλα τα «παρεξηγήσιμα» εδάφια, μιλάει για άσκηση του σώματος, ή προσδοκία της Αναστάσεως και ΠΟΤΕ για πλατωνική άρνηση της ύλης!
Και αλλού γράφει:
«Διττών δε όντων ημών, εκ ψυχής λέγω και σώματος […] διττή και η κάθαρσις» (PG 36,368).
Όλα αυτά είναι καταπέλτης ενάντια στις παραχαράξεις των ΜτΙ.
Άλλωστε οι διαφορές Χριστιανισμού και Πλατωνισμού ως προς το σώμα είναι τεράστιες σύμφωνα με τον Φλορόφσκυ που λέει:
«Ο Πλωτίνος [λέει για την ψυχή] […] ‘’όταν έρθει ο καιρός, θα φύγει και δε θα έχει πια την ανάγκη ενός σπιτιού’’ […] Η μόνη αληθινή αφύπνιση είναι μια φυγή από όλα τα σώματα, αφού αυτά είναι εκ φύσεως αντίθετα στη φύση της ψυχής […] Αυτή η ‘’κατώτερη φύση’’, το σώμα και η σάρκα, μια υλική και χονδροειδής ουσία, νομιζόταν συνήθως ως η πηγή και η έδρα του κακού […] Και σ’ αυτό το σημείο ο Χριστιανισμός φέρνει μια καινούρια αντίληψη για το σώμα […] ‘’(ο Παύλος) καταφέρει εδώ ένα καίριο χτύπημα σ’ εκείνους που υποτιμούν τη σωματική φύση και υβρίζουν τη σάρκα μας’’, παρατήρησε ο άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος […] Το σώμα είναι το έργο του Θεού […] το ξένο δεν είναι το σώμα, αλλά η φθορά […] Ο Χρυσόστομος εδώ, χωρίς αμφιβολία, δίνει ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ […] Υπάρχει μια τεράστια διαφορά μεταξύ του Χριστιανικού ασκητισμού και του απαισιόδοξου ασκητισμού του μη Χριστιανικού κόσμου […] Ο Πλατωνισμός είχε δίκιο στην προσπάθεια του να ελευθερώσει τη λογική ψυχή από τα δεσμά των σαρκικών επιθυμιών […] μερικά στοιχεία αυτού του Πλατωνικού ασκητισμού απορροφήθηκαν μέσα στη Χριστιανική σύνθεση. Κι’ όμως ο τελικός στόχος ήταν τελείως διάφορος στις δυο περιπτώσεις. Ο Πλατωνισμός επιδιώκει την κάθαρση της ψυχής μόνο. Ο Χριστιανισμός επιμένει στην κάθαρση και του σώματος επίσης»[31].
Άρα λοιπόν, για τον Πλατωνισμό:
Η σάρκα «νομιζόταν συνήθως ως η πηγή και η έδρα του κακού».
Ο Γρηγόριος όμως, λέει:
«δεν απομακρύνομαι από αυτήν σαν να ήταν εχθρός μου»[32].
 
Ο Πλατωνισμός μιλάει για:
«φυγή από όλα τα σώματα».
Ο Γρηγόριος όμως λέει:
Τη σάρκα «την σέβομαι ως συγκληρονόμο μου»[33].
 
Ο Πλατωνισμός:
«επιδιώκει την κάθαρση της ψυχής ΜΟΝΟ».
Ο Γρηγόριος όμως λέει:
«Ο σκοπός της ασκητικής ζωής…είναι η κάθαρση της σαρκός»[34].
 
Όπως σημειώνει ο Φλορόφσκυ:
«Το σώμα είναι το έργο του Θεού […] το ξένο δεν είναι το σώμα, αλλά η φθορά».
Και πράγματι, ο Γρηγόριος εκφράζει το ίδιο ακριβώς περιεχόμενο:
«το σώμα δημιουργήθηκε από το Θεό…αυτό γίνεται φυλακή για την ψυχή μόνο μετά την Πτώση. Και παύει να είναι φυλακή με την Ανάσταση του Χριστού»[35].
 
Από τη στιγμή λοιπόν που οι διαφορές είναι τεράστιες, επανερχόμαστε στη ρήση του Φλορόφσκυ:
«Χρησιμοποιώντας την εικονική γλώσσα των Ελλήνων φιλοσόφων στα θεολογικά του κείμενα, ο Γρηγόριος μιλά ΑΠΛΩΣ στη γλώσσα της εποχής του. Στην ουσία, όμως, οι ιδέες του δεν συμπίπτουν με τις ιδέες εκείνων»[36].
Ακούραστα επαναλαμβάνουμε ότι:
Η αντίθεση του Γρηγορίου προς τον πλατωνισμό, ως προς τις πεποιθήσεις περί του σώματος και της ύλης είναι ολοφάνερες. Σε αυτά, προσθέτουμε και όσα γράφει ο Γρηγόριος ενάντια στην ειδωλολατρική φιλοσοφία (και την πλατωνική μέσα σε αυτές) (PG 36,24), και όσα γράφει ο Φλορόφσκυ για το αμετάβλητο του ορθοδόξου δόγματος διαμορφωτής του οποίου ήταν ΚΑΙ ο Γρηγόριος, καμία από κατηγόριες τους δεν μπορεί να σταθεί με τις φράσεις που επέλεξαν.
 
Επιλογή κειμένου για εξαπάτηση από τους ΜτΙ #7 (Γρηγόριος Νύσσης)
Κείμενο Φλορόφσκυ: «Οι ιδέες του Γρηγορίου δείχνουν την επίδραση του Πλωτίνου […] Η ψυχή πρέπει να συγκεντρωθεί στον εαυτό της, να αυτοσυγκεντρωθεί, να γνωρίσει τον εαυτό της, και μέσω αυτού θα έρθει σε μια γνώση του Θεού. Ο νους πρέπει να καθαρθεί για να γίνει όμοιος με τον Θεό και να επιστρέψει στην αρχέγονη ομοιότητά του προς Αυτόν. Αυτή η ομοιότητα είναι το μέσον δια του οποίου ο νους γνωρίζει το Θεό γιατί, όπως γράφει ο Πλάτωνας στον Μένωνα (80 Ε), ‘’αυτό που είναι όμοιο αναγνωρίζεται από αυτό που είναι όμοιό του’’»[37].
 
Απάτη των ΜτΙ που αποκαλύπτεται #7
Πολλές φορές οι επιλογές των ΜτΙ μας προκαλούν ένα μειδίαμα αλλά και έναν θυμό…
Διότι, όλο το απόσπασμα #7 που παραθέτουμε, δεν περιγράφει λόγια του Γρηγορίου, αλλά μας λέει ποια ήταν η ειδωλολατρική διδασκαλία του Πλάτωνα και του Πλωτίνου! Το πώς χρησιμοποίησε ο Γρηγόριος κάποιες «επιδράσεις» και με ποιον τρόπο και σε ποια ορθόδοξη διδασκαλία, ο Φλορόφσκυ μας το λέει 4 σελίδες ΠΡΙΝ! Οι ΜτΙ επισημαίνουν απατηλά ΜΟΝΟ τον επίλογο, από ένα συνεχές κείμενο 5 σελίδων!
Η απάτη των ΜτΙ είναι πρώτου μεγέθους. Φυσικά, δεν υπάρχει στην ορθοδοξία γενικώς και αορίστως «κάθαρση», ούτε συνταγές ψυχολογικής «μαγείας» για την εύρεση του Θεού με ένα απλό κοίταγμα της ψυχής! Θα ήταν ποτέ δυνατόν ο Γρηγόριος, ο «Πατήρ Πατέρων» κατά την 7η Οικ. Σύνοδο, να λέει τέτοιες αντι-ορθόδοξες διδασκαλίες;
Ας δούμε λοιπόν, τα απολύτως ορθόδοξα που λέει ο Γρηγόριος, και ότι ο όρος «επίδραση» που χρησιμοποιεί ο Φλορόφσκυ, δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά μόνο εκφραστικές ομοιότητες:
«‘’Ας μάθουμε για την αρετή από τα Ευαγγέλια’’, γράφει ο Γρηγόριος […] Ο Νυμφίος λέγει διαρκώς στην ψυχή να εγερθεί και να έλθει σ’ Αυτόν […] Ο Κύριος είπε, ‘’Ο δίψων ερχέσθω προς με και πινέτω’’ (Ιω. 7,37). Ο Γρηγόριος εξηγεί: ‘’Ο Κύριος […] μας συμβουλεύει να διψούμε και να πίνουμε διαρκώς, και να προσπαθούμε πάντοτε να Τον πλησιάζουμε’’. Μια αληθινή γνώση του Θεού την προσεγγίζουμε διά της οδού της δίψας, της προσπάθειας, και του σθεναρού αγώνα […] Ο Θεός είναι υπεράνω της γνώσεως […] αλλά είναι και ο Δημιουργός και Τεχνίτης του κόσμου, και γι’ αυτό μπορεί να γίνει αντιληπτός και γνωστός μέσω αυτού […] Ο άνθρωπος πρέπει να είναι ικανός να βλέπει το Θεό μέσα στη δική του ψυχή, η οποία γι’ αυτόν το λόγο ΠΡΕΠΕΙ να διατηρείται τόσο καθαρή όσο ο καθρέφτης. Η ψυχή θα πρέπει να είναι ελεύθερη από κάθε τι ξένο προς αυτήν, όπως φιλήδονες ροπές και βίαια πάθη […] Μια κεκαθαρμένη ψυχή ‘’δεν θα πρέπει να περιέχει τίποτε άλλο παρά το Θεό, και δεν θα πρέπει να προσέχει τίποτε άλλο’’ […] ‘’Οποιοσδήποτε ΤΟΤΕ κοιτάξει τον εαυτό του θα δει μέσα του αυτό που είχε επιθυμήσει’’ […] ‘’Καθαρότητα, αγιότητα, απλότητα, και όλες τις άλλες ανταύγειες του Θεού, και μέσα σ’ αυτές θα δείτε το Θεό’’. Αυτό δεν είναι απλή θέα του Θεού, αλλά αληθινή κοινωνία μαζί του»[38].
Δεν είναι τραγικό; Οι ΜτΙ αφού παρέκαμψαν ΟΛΟΚΛΗΡΗ την ορθόδοξη διδασκαλία του Γρηγορίου, μας πήγαν απευθείας στο τι πίστευε ο Πλωτίνος για να μας ξεγελάσουν! Τέσσερις ολόκληρες πυκνογραμμένες σελίδες που αφορούσαν τον Γρηγόριο τις άφησαν σα να μην υπήρχαν, και μας πήγαν κατευθείαν στη διδασκαλία του Πλωτίνου για να εξαπατήσουν το αναγνώστη ότι αυτά δίδασκε τάχα και ο Γρηγόριος!
Σιγά να μην μας έλεγε ο Γρηγόριος, ότι για να γνωρίσεις τον Θεό αρκεί απλά να κοιτάξεις στην… ψυχή σου! Δηλαδή, αν ο αντίχριστος κοιτάξει απλά την ψυχή του, που είναι γεμάτη με σκοτεινές επιρροές και μίσος για τον Κύριο, θα δει τον… Θεό; Χωρίς πίστη στον Χριστό, πως θα δει την αλήθεια; Χωρίς να ακολουθήσει τον δρόμο του Χριστού, πως θα δει την αλήθεια;
«…μείνητε εν τω λόγω τω εμώ…και ΓΝΩΣΕΣΘΕ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑΝ» (Ιω. 8,32)!
Πλέον, έγινε σαφές. Ο Γρηγόριος, ορθοδοξότατος και βιβλικός όπως πάντα, δεν αναφέρεται σε ψυχολογισμούς, αλλά σε σαφή υπέρ πίστεως αγώνα εις το όνομα του Ιησού Χριστού, με βοηθό τον ίδιο τον Κύριο. Και το αποτέλεσμα, δεν είναι φυσικά μια θέα του Θεού σα να βλέπει κανείς οράματα, αλλά πλήρης κοινωνία με τον Θεό.
Και για να μην ξεχνιόμαστε:
Κατά την ορθόδοξη διδασκαλία, μιλάμε για κοινωνία του ανθρώπου ΜΕ τον Θεό, ενός ανθρώπου με σώμα ΚΑΙ ψυχή που είναι ετερούσιος του Θεού, και ΟΧΙ κατά την πλατωνική θεολογία, ενσωμάτωσή ΜΟΝΟ της «θεϊκής» ψυχής στο «Εν», το οποίο έχει ίδια ουσία με την ψυχή!
Κλείνοντας τον σπόνδυλο του άρθρου μας, ας καταγράψουμε και όσα γράφει ο Φλορόφσκυ για την απόλυτη θέση του Γρηγορίου Νύσσης ως προς το αδιάβλητο της βιβλικής και αποστολικής πίστης:
Για τον Γρηγόριο «η Αγία Γραφή […] είναι μια καταγραφή της Αποκαλύψεως, μια ‘’μαρτυρία της αλήθειας που μας αποκαλύφθηκε’’ […] ‘’ολόκληρη η Αγία Γραφή γράφτηκε με τη φώτιση του Θεού γιατί είναι η διδασκαλία των θείων αληθειών […] Η Αγία Γραφή θα πρέπει να τηρείται κατά γράμμα, όπως και όλες οι εντολές και παραδόσεις της πίστεως […] ‘’Επειδή αυτή η πίστη δόθηκε στους Αποστόλους από το Θεό, εμείς δεν θα την περικόψουμε, ούτε θα την αλλάξουμε, ούτε θα προσθέσουμε κάτι σ’ αυτήν’’»[39].
Το να έχει αυτή την ισχυρή συνείδηση ο Γρηγόριος Νύσσης, δημιουργεί ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο στους παραχαράκτες: θα πρέπει να υποστηρίξουν ότι ένα πνευματικό μέγεθος σαν τον Γρηγόριο, δεν μπορούσε να ξεχωρίσει ανάμεσα σε δύο κείμενα ποιο ήταν βιβλικό και αποστολικό, και ποιο είχε περιεχόμενο πλατωνικής, ειδωλολατρικής θεολογίας. Τι θα επικαλεστούν για να μας πείσουν ότι ο Γρηγόριος αθέτησε την θέση του, ότι την αποστολική πίστη «ούτε θα την αλλάξουμε, ούτε θα προσθέσουμε κάτι σ’ αυτήν»; Θα μας πουν ότι «μπερδεύτηκε» μήπως; Ότι δεν φόραγε τα… γυαλιά του και έτσι δεν μπορούσε να ξεχωρίσει τον πλατωνισμό από την βιβλική και αποστολική πίστη, κάτι που μπορεί με ευκολία να κάνει ακόμα και ένας πρωτοετής φοιτητής της Θεολογίας;…
 
Επιλογή κειμένου για εξαπάτηση από τους ΜτΙ #8 (Γρηγόριος Νύσσης)
Κείμενο Φλορόφσκυ: «Οι περιγραφές της εκστατικής εμπειρίας που μας δίνει ο Γρηγόριος είναι επηρεασμένες από τη θεωρία του Φίλωνος περί της γνώσεως του Θεού, αλλά αυτός δεν δανείζεται απλώς ή δεν μιμείται τη σκέψη του Έλληνα φιλοσόφου. Ο Γρηγόριος χρησιμοποιεί την ορολογία του Φίλωνος για να περιγράψει την προσωπική του μυστική εμπειρία, που είναι όμοια με την εμπειρία του Μεγάλου Βασιλείου και άλλων ασκητών του τέταρτου αιώνα και αργότερα. Η μυστική όρασή τους αποκαλύπτει τον Χριστό και όχι το Λόγο, όπως στην περίπτωση του Κλήμεντος του Αλεξανδρέα και του Ωριγένη»[40].
 
Απάτη των ΜτΙ που αποκαλύπτεται #8
Πρώτα, οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι οι ΜτΙ είναι προχειρολόγοι ως εκεί που δεν πάει. Επιλέγουν ένα κείμενο που… απαντάει μόνο του!
Σύμφωνα με τον Φλορόφσκυ, οι περιγραφές του Γρηγορίου, σαφέστατα δεν σημαίνουν ότι «δανείζεται απλώς» και δεν σημαίνουν ότι «μιμείται τη σκέψη του Έλληνα φιλοσόφου». Ο Γρηγόριος απλώς ΟΡΟΛΟΓΙΑ χρησιμοποιεί:
«Ο Γρηγόριος χρησιμοποιεί την ΟΡΟΛΟΓΙΑ του Φίλωνος για να περιγράψει την προσωπική του μυστική εμπειρία».
Το κείμενο δηλ., απαντά ΜΟΝΟ του!
Αν από εκεί και κάτω, οι ΜτΙ επιλέγουν το παράθεμα για να συσχετίσουν δολίως το ορθόδοξο δόγμα με διαφωνίες εκκλησιαστικών συγγραφέων όπως ο Ωριγένης, οφείλουμε να θυμίσουμε και πάλι στους αιρετικούς ότι:
«…η σκέψη του Γρηγορίου διαφέρει πολύ από τη σκέψη του Ωριγένη από πολλές απόψεις»[41].
Αυτό το τελευταίο, είναι κάτι παραπάνω από προφανές…
Αρκεί να θυμηθούμε ότι όλες οι παρεκκλίνουσες διδασκαλίες του Ωριγένη, καταδικάστηκαν με τον πιο απόλυτο τρόπο από την Ε΄ Οικουμενική Σύνοδο (Κων/πολη 553) με τους 25, συνολικά, αναθεματισμούς των αιρετικών του δοξασιών[42], ενώ, αντιθέτως, ο Γρηγόριος Νύσσης αναγνωρίζεται από την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο ως «ο ΠΑΤΗΡ ΠΑΤΕΡΩΝ παρά πάντων ονομαζόμενος»[43].
Οποιαδήποτε σύγκριση είναι περιττή.
 
Επιλογή κειμένου για εξαπάτηση από τους ΜτΙ #9 (Γρηγόριος Νύσσης)
Κείμενο Φλορόφσκυ: «Οι θεωρίες του Γρηγορίου επηρεάστηκαν από τον Πλάτωνα»[44].
Και:
Κείμενο Φλορόφσκυ: «Ο Γρηγόριος ακολουθεί τον Πλάτωνα στον τρόπο σκέψεως»[45].
 
Απάτη των ΜτΙ που αποκαλύπτεται #9
Αυτές οι δύο επιλογές των ΜτΙ αφορούν ένα συγκεκριμένο ζήτημα και τις τοποθετήσαμε μαζί. Είμαστε βέβαιοι ότι οι ΜτΙ ούτε κατάλαβαν για ποιο λόγο επέλεξαν αυτές τις δύο φράσεις.
Διότι, το ζήτημα για το οποίο ο Φλορόφσκυ τις αναφέρει, δεν αφορά την θεολογία του Γρηγορίου. Αφορά την αναζήτηση του τρόπου, με τον οποίο ο Γρηγόριος θα εκφράσει την αποστολική πίστη της Εκκλησίας σε αντίθεση με την διαστρέβλωση της αίρεσης του Ευνομίου, ο οποίος εισήγαγε έναν άκριτο ορθολογισμό στα ζητήματα ερμηνείας της χριστιανικής πίστης.
Γράφει ο Φλορόφσκυ:
«Ο Ευνόμιος παράγει τη θεολογία του από Γνωστικές προτάσεις. Πιστεύει ότι η γνώση μας για τον Θεό και τη θεϊκή ουσία μπορεί να είναι πλήρης, και ότι αυτή η πλήρης γνώση μπορεί να επιτευχθεί αναλύοντας το όνομα του Θεού […] Ο εκκλησιαστικός ιστορικός Σωκράτης παρουσιάζει τον Ευνόμιο να λέγει ότι ‘’ο Θεός δεν γνωρίζει τίποτα περισσότερο για την ουσία Του από ό,τι εμείς γνωρίζουμε. Δεν μπορεί να λεχθεί ότι ο Θεός γνωρίζει καλύτερα από μας την ουσία Του. Ό,τι ο Θεός γνωρίζει γι’ αυτήν αυτό κι εμείς το γνωρίζουμε, χωρίς την παραμικρή διαφορά’’»[46].
Και αλλού:
«Αναφερόμενος στους Ευνομιανούς ο Γρηγόριος γράφει ότι ο αιρετικός δάσκαλος τους ‘’έχει κατά φλύαρο τρόπο φτιάξει ένα είδωλο της αντιλήψεώς του’’. ‘’Έχει θεοποιήσει την έννοια της λέξεως αγέννητον […] αυτός πιστεύει ότι η ίδια η αγεννησία είναι ο Θεός’’»[47].
Ο Γρηγόριος λοιπόν, οφείλει να απαντήσει στον Ευνόμιο, και η σκέψη του ξεκινά πάντα από την Αγία Γραφή, όπως μας λέει ο Φλορόφσκυ:
« ‘’Από τη μαρτυρία της Αγίας Γραφής’’, γράφει ο Γρηγόριος, ‘’γνωρίζουμε ότι ο Θεός είναι ανέκφραστος και δεν μπορεί να ονομασθεί […] Ο Γρηγόριος γράφει…‘’Δεν μπορούμε να γνωρίσουμε τίποτε για το Θεό παρά μόνο ότι υπάρχει, γιατί αυτός έχει αποκαλυφθεί με τους λόγους Εγώ είμαι ο Ων’’[48].
Το «Εγώ είμαι ο Ων» είναι το περίφημο εδάφιο Έξ. 3,14 όπου ο Θεός αποκαλύπτεται οντολογικά στον Μωϋσή, λέγοντας ουσιαστικά ότι είναι ο «αιωνίως υπάρχων Θεός» σε αντίθεση με τους άλλους, ψεύτικους, θεούς που δεν υπάρχουν.
Άρα, ο Γρηγόριος δεν ψάχνει την αλήθεια σε κανέναν φιλόσοφο. Οι φράσεις του Φλορόφσκυ «οι θεωρίες του Γρηγορίου επηρεάστηκαν από τον Πλάτωνα», ή «ο Γρηγόριος ακολουθεί τον Πλάτωνα στον τρόπο σκέψεως» δεν αφορούν κάποια αναζήτηση της αλήθειας ή κάποιο δάνειο από την ειδωλολατρική φιλοσοφία! Δυστυχώς οι ΜτΙ πριν επιλέξουν τα αποσπάσματα δεν κάθονται ούτε να τα διαβάσουν!
Διότι, εκτός από όσα γίνονται φανερά από τα συμφραζόμενα, και ο ίδιος ο Φλορόφσκυ το γράφει, πως όταν λέει «ο Γρηγόριος ακολουθεί τον Πλάτωνα στον τρόπο σκέψεως» μιλάει ΟΧΙ για φιλοσοφική θεολογία αλλά για εργαλεία σκέψης:
 «Στρέφει την προσοχή του από το όνομα στο ίδιο το αντικείμενο, γιατί τα πράγματα αντιπροσωπεύουν ανεξάντλητη εμπειρία»[49].
Άρα, Γρηγόριος κατέχει ήδη την αλήθεια όπως αυτή περιγράφεται μέσα στην Αγία Γραφή, όμως τώρα, το ζήτημα είναι με ποια ορολογία, με ποια εργαλεία σκέψης θα μεταφράσει την βιβλική πίστη του ώστε να την καταλάβει και ο Ευνόμιος!
Οι Πατέρες επιτέλεσαν ένα μνημειώδες έργο. Μετέφρασαν άψογα τις Αγιογραφικές εικόνες σε για γλώσσα κατανοητή για το απαιτητικό ελληνιστικό περιβάλλον. Και βρίσκονται οι γίγαντες αυτοί της ανθρώπινης σκέψης, στην «δυσάρεστη» θέση να υποτιμώνται από κάποιους ημιμαθείς που οι παρωπίδες δεν τους αφήνουν να θαυμάσουν ένα πραγματικό μνημείο πολιτισμού, αυτό της Πατερικής γραμματείας.
Όπως έξοχα γράφει ο Νίκος Ματσούκας:
«Η φωτισμένη σκέψη των Πατέρων… μπόρεσε τις βιβλικές και αποκαλυφθείσες αλήθειες για το πρόσωπο, το έργο και τη διδασκαλία του Χριστού να τις εγκλιματίσει και να τις εγκεντρίσει, από την άποψη της εκφράσεως και της διατυπώσεως, στο πνευματικό κλίμα της εποχής εκείνης, όπου δεσπόζουσα και κεντρική θέση είχαν η πλατωνική και η αριστοτελική φιλοσοφία […] Πρόκειται για μια φυσική, ζωντανή και πολύ θεμιτή λειτουργία της θεολογικής σκέψεως […] Άλλωστε και στην Αγία Γραφή […] ο Θεός ομιλεί με τη δική μας και όχι με τη δική του γλώσσα. Έτσι η πατερική θεολογία πετυχαίνει τον φωτισμένο άθλο της μεταμορφώσεως των φιλοσοφικών εννοιών»[50], «μεταμόρφωσε κυριολεκτικά τη φιλοσοφική γλώσσα σε θεολογική»[51].
Βέβαια, και που τα λέει ο Ματσούκας, ποιος να τα καταλάβει…
 
Επιλογή κειμένου για εξαπάτηση από τους ΜτΙ #10 (Καππαδόκες)
Κείμενο Φλορόφσκυ: «Ο Γρηγόριος Νύσσης όπως και ο Μέγας Βασίλειος και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, αναπτύσσει μια θεολογία της Αγίας Τριάδος η οποία είναι στο μέσον της αποστάσεως που χωρίζει την Εβραϊκή μονοθεΐα και την Ελληνική πολυθεΐα»[52].
 
Απάτη των ΜτΙ που αποκαλύπτεται #10
Φυσικά, την παραπάνω φράση οι ΜτΙ την επέλεξαν επειδή στο βιαστικό και με παρωπίδες μυαλό τους, η φράση «το μέσο της αποστάσεως» μοιάζει να εννοεί ότι δημιούργησαν οι Καππαδόκες μια… ανάμικτη πίστη!
Αν όμως διάβαζαν ΜΙΑ σειρά παρακάτω, θα έβλεπαν ακριβώς το ΑΝΤΙΘΕΤΟ από τον Φλορόφσκυ:
«Η ιουδαϊκή σχετική διδασκαλία καταστρέφεται με την αποδοχή του Λόγου και την πίστη στο Πνεύμα, και η πολυθεϊστική ΠΛΑΝΗ των Ελλήνων εξαφανίζεται με την αλήθεια της ενότητας της θείας φύσεως η οποία ακυρώνει την ιδέα τους για πολλούς θεούς»[53].
Σύμφωνα λοιπόν με τον Φλορόφσκυ, και η «Εβραϊκή μονοθεΐα» και η «Ελληνική πολυθεΐα» (ως «πλάνη») αποτελούν απαράδεκτες επιλογές για τον Χριστιανό.
Όπως γράφει ο Μ. Βασίλειος, «‘’υπάρχουν πολλά πού χωρίζουν το Χριστιανισμό από τα λάθη της ειδωλολατρίας και του ιουδαϊσμού αλλά στο Ευαγγέλιο της σωτηρίας μας δεν υπάρχει πιο σπουδαίο δόγμα από την πίστη στον Πατέρα και τον Υιό’’»[54].
Φυσικά η ειδωλολατρική θεολογία είναι απορριπτέα, αλλά και για τα στοιχεία της Παλαιάς Διαθήκης που θα διατηρηθούν, όσον αφορά την ηθική και την πίστη, γνώμονας είναι ΜΟΝΟ η Καινή Διαθήκη. Ηθική και πίστη που δεν επιβεβαιώνεται μέσα από την Καινή Διαθήκη δεν μπορούν να έχουν οι Χριστιανοί. Γι’ αυτό οι Ιουδαίοι δεν είναι Χριστιανοί, και γι’ αυτό οι Χριστιανοί δεν είναι Ιουδαίοι.
Και αυτό συμβαίνει γιατί όσοι δεν αποδέχονται τον Υιό και Λόγο του Θεού, βρίσκονται σε τραγική πλάνη ως προς τον Θεό που πιστεύουν, και ουσιαστικά απορρίπτουν τον αληθινό Θεό:
αυτός που «απορρίπτει τον Υιό που ενανθρώπησε απορρίπτει και τον Πατέρα» (Α΄ Ιω. 2,23).
Κατά συνέπεια, οι Ιουδαίοι και να ήθελαν, δεν μπορούν να γνωρίσουν τον αληθινό Θεό. Μόνο ψεύτικους θεούς μπορούν να γνωρίσουν από τη στιγμή που απέρριψαν τον Υιό:
«ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ η οδός, Η ΑΛΗΘΕΙΑ και η ζωή· κανείς δεν πηγαίνει στον Πατέρα παρά μόνο αν περάσει από μένα» (Ιω. 14,6).
 
Επιλογή κειμένου για εξαπάτηση από τους ΜτΙ #11 (Γρηγόριος Νύσσης)
Κείμενο Φλορόφσκυ: «Ο θάνατος είναι μια οδός που μας οδηγεί σ' έναν καλύτερο τρόπο υπάρξεως. Με τον θάνατο η ψυχή ελευθερώνεται από το σώμα και μπορεί να μοιάσει περισσότερο προς το κάλλος της Αρχέγονης κατάστασης της»[55].
 
Απάτη των ΜτΙ που αποκαλύπτεται #11
Καταρχάς, ας διαγράψουμε κάθε υπόνοια περί «πλατωνισμού» του Γρηγορίου Νύσσης με τα λόγια του ιδίου:
«Διπλούν το ανθρώπινον, ψυχή τε και σώματι συγκεκραμένον» (PG 45,93).
Και:
«Ο μονογενής θεός αυτός ανίστησι τον ανακραθέντα άνθρωπον αυτώ και χωρίσας του σώματος την ψυχήν και ενώσας πάλιν αμφότερα και ούτως η κοινή γίνεται σωτηρία της φύσεως» (PG 45,1156).
Άρα ο άνθρωπος, όχι μόνο στην παρούσα ζωή αλλά και στη μέλλουσα, νοείται πάντα ως ψυχή και σώμα.
Και θυμίζουμε από το πρώτο μέρος του άρθρου μας, πως ο Γρηγόριος Νύσσης απορρίπτει το θεμέλιο της πλατωνικής διδασκαλίας:
«…δεν θεωρούμε ορθό ότι προϋπάρχει η ψυχή του σώματος ούτε ότι προϋπάρχει το σώμα χωρίς ψυχή…»[56]. «Είναι εξ ίσου απόβλητες οι θεωρίες και των δύο»[57].
Όπως ο ίδιος σημειώνει, δεν αποδέχεται την θέση των Ωριγένη και Πλάτωνα, «που επραγματεύθηκαν το θέμα περί αρχών[58], [και] νομίζουν ότι οι ψυχές προϋφίστανται σαν λαός σε μια ιδιόρρυθμη πολιτεία». Η θεολογική αυτή θέση αναγνωρίζεται σαφώς ως ειδωλολατρική από τον Άγ. Γρηγόριο ο οποίος και επισημαίνει ότι «δεν είναι απαλλαγμένη από τα ελληνικά δόγματα»[59].
Ο Γρηγόριος, απορρίπτει τις θεωρίες «εκείνων που μυθολογούν ότι οι ψυχές προβιοτεύουν σε μια ιδιαίτερη κατάστασι»[60], και έτσι, ευθέως ονομάζει τον Πλάτωνα (και τον Ωριγένη φυσικά), μυθολόγο!
Έτσι, ρήσεις του Γρηγορίου όπως, η ψυχή μετά θάνατον θα μοιάζει περισσότερο στο «κάλλος της Αρχέγονης κατάστασης της» και ότι «ο θάνατος είναι μια οδός που μας οδηγεί σ' έναν καλύτερο τρόπο υπάρξεως», δεν περιέχουν πλατωνικό δυαλισμό αφού η παραδείσια ζωή προϋποθέτει ψυχή και σώμα μαζί, σε μια κοινή ζωή, στον ίδιο ακριβώς οντολογικό χώρο.
Κατά συνέπεια, η φράση: «η ψυχή ελευθερώνεται από το σώμα», εννοεί ΜΟΝΟ προσδοκία απελευθέρωσης από το παρόν, φθαρτό σώμα, (από τη φθαρτότητα), και δεν αναφέρεται στο μελλοντικό αναστημένο σώμα.
Σύμφωνα άλλωστε με τον Φλορόφσκυ:
«Ο Γρηγόριος δεν συμμερίζεται τη δυσπιστία του Ωριγένη προς την ύλη του σώματος. Κάθε τι που δημιουργείται από το Θεό είναι, κατά την Αγία Γραφή, ‘’αγαθόν λίαν’’ […] Για τον Γρηγόριο η ύλη καθ’ εαυτήν δεν είναι ακάθαρτη, ιδιαίτερα γιατί δημιουργήθηκε πρώτη»[61].
 
Οι θέσεις του Γρηγορίου κατά συνέπεια, είναι ξεκάθαρα βιβλικές. Κανένα θεολογικό «δάνειο» από τον πλατωνισμό δεν υπάρχει στα λόγια του αγ. Γρηγορίου. Πώς θα μπορούσε άραγε να «δανειστεί» θεολογία από κάποιον που ονομάζει «μυθολόγο»;
Ο Γρηγόριος με τη φράση που αφορά «το κάλλος της Αρχέγονης κατάστασης της» ψυχής, εκφράζει μια προσδοκία, μια ανυπομονησία -όπως και ο Παύλος- για να ζήσει τον αναστάσιμο, «ισάγγελο βίο», κοντά στον Θεό, με το νέο, αναστημένο σώμα, απαλλαγμένος από τα βάρη που προσθέτει στην ψυχή τούτο το φθαρτό σώμα[62].
Την ίδια ακριβώς προσδοκία εκφράζει και ο Απόστολος Παύλος:
 «Προτιμάμε να βγούμε απ’ αυτό το σώμα και να πάμε κοντά στον Κύριο» (Β΄ Κορ. 5,8).
«Όσο ζούμε σ’ αυτό το σώμα είμαστε μακριά από τον Κύριο» (Β΄ Κορ. 5,6), «αργότερα θα μοιάσουμε μ’ εκείνον που ήρθε από τον ουρανό» (Α΄ Κορ. 15,49).
«Το να ζω σημαίνει ζωή με το Χριστό […] επιθυμώ να φύγω απ’ αυτόν τον κόσμο και να είμαι μαζί με το Χριστό» (Φιλιπ. 1,21-23).
 
6. Επίλογος
Όπως είδαμε, η αποκάλυψη των ψεμάτων τους ήταν αναπόφευκτη. Όταν επικαλούνται αποσπάσματα μίας ή δύο σειρών ή μιας παραγράφου το πολύ, διασπαρμένα σε 13 σελίδες, από ένα μόνο βιβλίο του Φλορόφσκυ, τι στιγμή που το μεταφρασμένο στα ελληνικά έργο του εκτείνεται σε τουλάχιστον έντεκα βιβλία και αριθμεί περίπου τέσσερις χιλιάδες (4.000) σελίδες, τους ονομάζουμε ευθέως, φορείς μιας άθλιας νοοτροπίας.
Με αυτό ακριβώς το σύστημα δοκίμασαν και στη Βικιπαίδεια να παίξουν το ίδιο παιχνίδι, με άλλους 10 περίπου ορθόδοξους θεολόγους. Οι απαντήσεις που πήραν, ήταν εξίσου λεπτομερείς και αποστομωτικές.
Όμως, για τέτοιες προχειρολογίες, δεν θα δαπανήσουμε ξανά τον ΠΟΛΥΤΙΜΟ χρόνο μας.
Επέλεξαν αυτές τις 13 σελίδες του Φλορόφσκυ; Καλώς. Έπαιξαν και έχασαν…
Ξεσκεπάσαμε ένα προς ένα τα ψεύδη που επέλεξαν, και εδώ, ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ…
Αν αργότερα, θυμηθούν «κάποιο άλλο» βιβλίο του Φλορόφσκυ, ή κάποιον «άλλο» «ορθόδοξο» θεολόγο, εμείς θα παραπέμπουμε απλώς είτε στις συζητήσεις της Βικιπαίδεια, είτε στο άρθρο περί «αθανασίας της ψυχής», είτε στο παρόν άρθρο, τα οποία επιβεβαιώνουν την ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΝΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ και την αγυρτεία των εκπροσώπων της «Σκοπιάς», αυτής της απατηλής και επικίνδυνης αίρεσης… 

Σημειώσεις
[1] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Θέματα Ορθοδόξου Θεολογίας», 2η έκδ., Άρτος Ζωής, Αθήνα 1989, σελ. 11.
[2] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Βυζαντινοί Πατέρες του 5ου αιώνα», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 45-46.
[3] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Αγία Γραφή, Εκκλησία, Παράδοσις», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 122.
[4] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 43.
[5] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 45.
[6] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 192.
[7] Γράφει ο Απ. Πέτρος: «Οι ουρανοί ροιζηδόν παρελεύσονται, στοιχεία δε καυσούμενα λυθήσονται, και γη και τα εν αυτή έργα κατακαήσεται […] ουρανοί πυρούμενοι λυθήσονται, και στοιχεία καυσούμενα τήκεται Καινούς δε ουρανούς και γην καινήν…προσδοκώμεν» (Β΄ Πετρ. 3,10-13).
Στο κείμενο του Διογένη Λαερτίου, βλέπουμε μια παρόμοια περιγραφή του στωικού δόγματος της εκπυρώσεως: «Γίνεσθαι δε τον κόσμον όταν εκ πυρός η ουσία τραπή δι' αέρος εις υγρότητα, είτα το παχυμερές αυτού συστάν αποτελεσθή γη, το δε λεπτομερές εξαραιωθή, και τούτ' επί πλέον λεπτυνθέν πυρ απογεννήση […] περί δη ουν της γενέσεως και φθοράς του κόσμου φησί Ζήνων…και Ποσειδώνιος» (Διογ. Λαέρτιος, «Βίοι Φιλοσόφων» 7,142). Και ο Χαράλαμπος Ατματζίδης σημειώνει: «Ειδικότερα στη Β΄ Πέτρου έχουμε περιγραφή της καταστροφής του ουρανού, της γης και των στοιχείων, η οποία είναι ανάλογη με εκείνη της ελληνορωμαϊκής εσχατολογίας […] Ακόμη στην επιστολή περιγράφεται η εξαφάνιση του κακού κατά παρόμοιο τρόπο με εκείνον των στωικών κειμένων» (Ατματζίδης Χαράλαμπος, «Η εσχατολογία στη Β΄ Επιστολή Πέτρου», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 179).
[8] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 124.
[9] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π.
[10] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 137-138.
[11] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 199-200.
[12] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 138.
[13] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Αγία Γραφή, Εκκλησία, Παράδοσις», ό.π., σελ. 122.
[14] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 140.
[15] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Αγία Γραφή, Εκκλησία, Παράδοσις», ό.π., σελ. 117-118.
[16] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 140.
[17] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 177.
[18] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 177.
[19] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 182.
[20] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 179-180.
[21] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 438 (περιεχόμενα).
[22] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 177.
[23] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 186.
[24] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 177.
[25] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 177.
[26] Κοντοστεργίου Δέσποινα, «Αι Οικουμενικαί Σύνοδοι», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 148 κ.ε.
[27] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 192.
[28] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 181-182.
[29] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 187.
[30] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 181.
[31] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Δημιουργία και Απολύτρωση», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1983, σελ. 127-129.
[32] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 183.
[33] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π.
[34] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π.
[35] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 184.
[36] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 182.
[37] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 236.
[38] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 232-235.
[39] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 255.
[40] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 242.
[41] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 284-287.
[42] Κοντοστεργίου Δέσποινα, «Αι Οικουμενικαί Σύνοδοι», ό.π., σελ. 148 κ.ε.
[43] Giovan Domenico Mansi, «Sacrorum conciliorum nova, et amplissima collectio», τόμ. 13, στ. 293.
[44] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 252.
[45] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 253.
[46] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 182.
[47] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 248.
[48] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 248.249.
[49] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 253.
[50] Δαμασκηνός Ιωάννης, «Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 477-478.
[51] Δαμασκηνός Ιωάννης, «Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 482.
[52] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 258.
[53] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 258.
[54] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Βυζαντινοί Πατέρες του 5ου αιώνα», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 313.
[55] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 310.
[56] «Περί κατασκευής Ανθρώπου», μτφρ. στο: Αγ. Γρηγόριος Νύσσης, 'Έργα', αρ.5, (σειρά Ε.Π.Ε.), Πατερικαί εκδ. 'Γρηγόριος ο Παλαμάς', Θεσσαλονίκη 1987, σελ. 209.211.
[57] Άγ. Γρηγόριος Νύσσης, «Έργα», αρ.5, (σειρά Ε.Π.Ε.), ό.π., σελ. 207.
[58] Ο καθ. Παναγιώτης Χρήστου, στο σημείο αυτό σημειώνει: «Ο Ωριγένης με το ομώνυμο έργο, αλλά και ο Πλάτων» (Άγ. Γρηγόριος Νύσσης, «Έργα», αρ.5, (σειρά Ε.Π.Ε.), ό.π., σελ. 199, σημ. #36).
[59] Άγ. Γρηγόριος Νύσσης, «Έργα», αρ.5, (σειρά Ε.Π.Ε.), ό.π., σελ. 203.
[60] Άγ. Γρηγόριος Νύσσης, «Έργα», αρ.5, (σειρά Ε.Π.Ε.), ό.π., σελ. 201.
[61] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Ανατολικοί Πατέρες του Τέταρτου αιώνα», ό.π., σελ. 285.
[62] Άγ. Γρηγόριος Νύσσης, «Έργα», αρ.5, (σειρά Ε.Π.Ε.), ό.π., σελ. 141.
Αναρτήθηκε από στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)